دیروز به نقل از خبرگزاری میزان، در خبرها آمده بود مردی که به جرم قطع درختان شهر گرگان، در دادگاه بدوی به 6 ماه زندان محکوم شده بود، در دادگاه تجدیدنظر به کاشت 210 اصله نهال و دوسال آبیاری و مراقبت از این نهالها محکوم شد. در همه کشورها مجازاتهایی برای انواع جرایم در نظر میگیرند که متداولترین آنها حبس و زندانی کردن مجرم است. با این حال، گذشت زمان نشان داده برخی زندانها خود آموزشگاهی برای یادگیری انواع دیگری از جرایم است. علاوه بر آن، حبس، هزینههای اضافی بر جامعه تحمیل میکند. همین مسئله موجب شد مسئولان مربوطه و فعالان اجتماعی به فکر مجازاتهای جایگزین بیفتند؛ مجازاتهایی که در نگاه اول شاید جالب و خنده دار به نظر برسند اما در قدمهای بعد، سازندهاند.جریمههای این چنینی در برخی نقاط دنیا مرسوم است. خبرگزاری مهر به برخی از این مجازاتهای عجیب که رویکردی اجتماعی دارد اشاره کرده که با هم میخوانیم:
1- پخش پیتزا به جرم فرار از مالیات؛ «صاحب یک مغازه پیتزافروشی که نزدیک بود به دلیل فرار مالیاتی، ۷ سال به زندان برود، راه گشایشی پیدا کرد. قاضی به جو جاکوبی، این فرصت را داد تا جریمه مالیاتی ۱۰۰ هزار دلاری خود را در قالب اهدای پیتزاهای رایگان در پنج شنبه هر هفته به یک موسسه خیریه جبران کند و این کار را به مدت یکسال ادامه دهد».
2- در آمریکا «یک مرد اهل کارولینای شمالی که بدون مجوزهای قانونی، یک راس گوزن ویک گربه وحشی را شکار کرده بود، طی حکم دادگاه از شکار برای دو سال در هر نقطه از جهان محروم شد. رادنی پوتیت در سال ۲۰۱۱ این حکم را دریافت کرد و علاوه بر آن، به پرداخت ۵ هزار دلار غرامت نیز ملزم شد».
در ایران نیز موضوع مجازاتهای اجتماعی رفته رفته جای خود را پیدا کرده است و قضات بیشتری به جای احکام زندان و حبس مجرم به این نوع مجازاتها روی آورده اند. با کمی جست و جو متوجه برخی دیگر از این مجازاتها به نقل از پرتال خبری برترینها میشویم؛
1- مجازات توهین دو مرد به پلیس راهور و تمرد از دستور آنها این بوده است: «تا 6 ماه، هر ماه به پلیس راهنمایی و رانندگی مراجعه و گواهی حسن اخلاق دریافت کنند. آنها باید به پلیس احترام میگذاشتند و نباید هیچ تخلف رانندگی از سوی آنها در این 6 ماه ثبت میشد. باید دوره آموزشی راهنمایی و رانندگی را با هماهنگی یکی از مراکز آموزشی سپری میکردند. موظف شدند لباس همیار پلیس به تن کنند و در همان محلی که با پلیس درگیر شده بودند، یک روز با پلیس راهور همکاری کنند».
2- کشتن الاغ به خاطر خوردن کاهو: فردی که الاغ زبان بسته ای را به خاطر خوردن کاهوهای کاشته شده اش از بین برده بود به زندان و شلاق محکوم شده بود که با جایگزینی حکمش با سه بند متفاوت روبه رو شد. «بند اول؛ تحقیق کند و 20 حدیث از ائمه در رابطه با مهربانی با حیوانات تهیه و به دادگاه ارائه کند. بند دوم؛ با توجه به این که مزارع منطقه تنها برای کشت کاهو مناسب است متهم یک سال از کاشت این محصول محروم است. بند سوم؛ متهم موظف است الاغ بدون صاحبی را سه ماه نگهداری و تغذیه کند».
به نظر میرسد مجازاتهایی از این قبیل نسبت به زندان رفتن ارجحیت دارد، زیرا اولاً از آسیبهای زندان رفتن و برچسب زندانی خوردن به فرد جلوگیری میشود. ثانیاً فرد مجرم با زحمتهایی که باعث هدررفتن آن (مثل درختان) شده است آشنا میشود و ثالثاً این گونه احکام، هزینههایی که به واسطه زندان رفتن و تامین خورد و خوراک و مکان زندانی برای دولت و جامعه ایجاد میشود ندارد. به نظر میرسد جایگزینی مجازاتها در ایران هنوز جای کار داشته باشد.
حتماً لازم نیست که فرد جرمی مثل زندان داشته باشد تا آن را تخفیف دهد! این جایگزینیها میتواند جریمههای کوچک تری را شامل شود. مثلاً فرض کنید پلیس راهنمایی و رانندگی راننده ماشینهایی را که آلودگی زیادی ایجاد میکنند به عنوان جریمه به استفاده از دوچرخه مجبور کند. و یا اینکه افرادی که زبالههای خود را در مکانهای عمومی میاندازند به جارو کردن همان خیابان وادار کند.