چه دانشگاههایی در ایران این رشته را دارند؟
در دانشگاههای ایران، رشته فلسفه علم در مقطع کارشناسی دایر نشده است. در حال حاضر این رشته در بخش تحصیلات تکمیلی دانشگاههای ایران تاسیس شده است. تا امروز دانشگاههای صنعتی شریف، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، دانشگاه اصفهان و دانشگاه غیرانتفاعی مفید قم برای این رشته، دانشجوی کارشناسی ارشد میپذیرند. از میان این دانشگاهها ، دانشگاه صنعتی شریف سابقه بیشتری دارد و این رشته را در دهه هفتاد و برای اولین بار در کشور تاسیس کرده است. این دانشگاه در مقطع دکتری هم رشته فلسفه علم و فناوری را راه انداخته است (6).
ارتباط علم با الهیات و فلسفه چگونه است؟
بشر طی قرنهای متوالی بسیاری از سوالات ذهنی خود را درباره آفرینش و زندگی از طریق مبانی دینی پاسخ داده و در کنار آن، از علم هم کمک گرفته است. علم و دین از جمله منابع آگاهی بخشی و معرفت افزایی برای انسانها بوده که عدهای به ارتباط این دو مقوله توجه و سوالاتی در این ارتباط مطرح کرده اند؛ آیا علم و دین در حال صلح هستند یا در حال جنگ با یکدیگرند؟ حوزه کاری هریک از هم جداست یا با هم یکی است یا وجوهی مشترک دارند؟ این سوالات بنیادی بشر در رشته ای مثل فلسفه علم به کار میآید و درباره آن فکر و از نظرگاههای مختلف به آن پاسخ داده میشود. به عنوان مثال، تد پیترز، استاد علم کلام در مدرسه دینی لوتری و انجمن کلامی دانش آموختگان برکلی کالیفرنیا در مقاله ای تحت عنوان «علم و دین از منازعه تا مصالحه»، به ارتباط بین علم و دین اشاره میکند. او معتقد است؛ «علم آفرینش الهی را مورد مطالعه قرار میدهد، از طریق میکروسکوپ و تلسکوپ آن را میبیند، میشکافد و جدا میکند و به تحلیل و نظریه پردازی درباره آن میپردازد» (4). سپس به کتاب مقدس مسیحیان اشاره و این چنین برداشت میکند؛ «معرفت فزاینده ما نسبت به جهان طبیعی از طریق تحقیق علمی، درک ما را نسبت به [آفرینش مبتکر الهی] افزایش میدهد. به عبارتی دقیق تر، به هر حقیقتی که از جهان طبیعی دست یابیم -اگر به درستی حقیقت باشد نه باطل- نباید تهدیدی برای معرفت ما نسبت به خداوند یا شکرگزاری به درگاه او باشد، بلکه حتی ممکن است درک ما را نسبت به خداوند بالا ببرد» (4). در واقع سوالاتی از این قبیل در رشته ای به نام فلسفه علم وفلسفه ورزی اندیشمندان مختلف با تخصصهای گوناگون در آن باره، میتواند به باز شدن دریچههای معرفت هم منجر شود.
در این پرونده از منابع زیر کمک گرفته شده:
پرتال جامع علوم انسانی، مسعود امید (1374)، فلسفه علم چیست؟، کیهان اندیشه، شماره 64. به نقل از «علم چیست؟ فلسفه چیست؟».
پرتال جامع علوم انسانی، مسعود امید (1374)، فلسفه علم چیست؟، کیهان اندیشه، شماره 64.
سایت باشگاه اندیشه به نقل از مقدم حیدری.
پیترز، تد؛ اقبال، مظفر و الحق، سید نعمان (1391)، فلسفه علم و دین در اسلام و مسیحیت، ترجمه جواد قاسمی، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی.
خبر آنلاین (4/3/1394)، گلایههای دکتر گلشنی، از کارگری جزئی دانشمندان ایرانی در سرن تا بلای مقالهنویسی در کشور.
سایت گروه فلسفه علم دانشگاه صنعتی شریف.