آشنایی بیشتر با اختلال دوقطبی به بهانه پخش فیلم «برادرم خسرو» در شبکه نمایش خانگی
تعداد بازدید : 96
گاهی شیدا ،گاهی افسرده!
نویسنده : دکتر الهه رعیت نواز، روان پزشک
به تازگی فیلم «برادرم خسرو» که زمان اکران عمومی با استقبال تماشاگران و منتقدان مواجه شده بود، در شبکه نمایش خانگی توزیع شده است. این فیلم درباره فردی به نام خسرو است که بیماری اختلال دو قطبی دارد. در این فیلم 90 دقیقه ای، شاهد مشکلاتی هستیم که برای افراد مبتلا به این اختلال به وجود می آید. «شهاب حسینی» در نقش اول این فیلم به خوبی توانسته، شب و روزهای فردی را به تصویر بکشد که با این بیماری دست و پنجه نرم می کند. به بهانه پخش این فیلم در شبکه نمایش خانگی و در ادامه، نکاتی که باید درباره این اختلال، علایم و راهکارهای کنترل آن بدانید، مطرح خواهد شد.
درس مهمی که باید از این فیلم گرفت
روایت قسمتی از این فیلم که یک درس مهم برای همه دارد، ضروری به نظر می رسد: «بیماری خسرو تا زمانی که کنار خواهرش «ناهید» است و به طور منظم داروهایش را می خورد، تحت کنترل است اما وقتی خواهرش مجبور می شود برای دو هفته، خسرو را به برادرش ناصر بسپارد که با این بیماری و علایم اش آشنا نیست، او غیرقابل کنترل می شود و بیماری اش عود می کند. بدقولی ناهید که بعد از دو هفته برنمی گردد از یک سو و رفتارهای بدون توجه، عجولانه و گاهی پرخاشگرانه ناصر از سوی دیگر باعث استرسی شدن و در نهایت عود بیماری خسرو می شود. بنابراین خسرو از حالت نیمه شیدایی وارد وضعیت شیدایی می شود به طوری که کم کم رفتارهای مخاطره آمیزی انجام می دهد. او شغل ثابتی ندارد، تمام پول دریافتی اش را یک باره خرج می کند و بدون این که بخوابد، انرژی اش بیش از حد می شود، زود خشمگین می شود و پرخاشگری می کند. از طرفی داروهایش را مصرف نمی کند و علایم بیماری اش روز به روز بدتر می شود. ناصر هم بدون توجه به این که این علایم از نشانه های بیماری خسرو است، این کارهای خسرو را نشانه بی فکری و بی توجهی اش می داند و سرزنش های ناصر بدون درک برادر و استرس هایی که به خسرو وارد شده به همراه مصرف خودسرانه قرص خواب آور باعث می شود، خسرو از مرحله شیدایی وارد مرحله افسردگی شود و بیشتر اوقات روز را بخوابد. این ماجرا ادامه دارد تا حدی که ناصر برای راحت شدن از دست برادر کارهای اشتباهی می کند...» پیام روشن این قسمت از فیلم، نقش بسیار مهم و تاثیرگذار خانواده در شناخت این اختلال و حمایت از بیماران دو قطبی است که چقدر بر آینده فرد بیمار تاثیرگذار است و آگاهی نداشتن از آن ها، تا حدی می تواند سلامتی بیمار را به خطر بیندازد.
تعریف اختلال دو قطبی
اختلال دوقطبی نوعی اختلال خلقی است و همان طور که از نامش پیداست، علایم این بیماری در دو سر یک طیف قرار دارد و شامل افسردگی و علایم شیدایی است. معمولا این اختلال تاثیری عمیق بر سطح انرژی، باورها، رفتار و کارکرد زندگی این افراد دارد و این نوسانات خلقی دو قطبی روابط آن ها با دیگران را از بین می برد و عملکرد شان رادر مدرسه و محل کار مختل می کند.
علت این اختلال چیست؟
علل این بیماری هنوز به طور کامل مشخص نشده اما ریشه های خانوادگی و ژنتیکی برای آن تعریف شده است. به نظر می رسد عوامل محیطی و فیزیولوژیکی نیز در گسترش این اختلال نقش داشته باشند. عوامل محیطی نیز می تواند باعث این بیماری شود که در ادامه به چند نمونه از آن ها اشاره می شود.
عوامل محیطی موثر بر این اختلال
استرس: زندگی پر استرس می تواند شروع کننده اختلال دوقطبی در افرادی باشد که آمادگی ژنتیکی آن را دارند.
اعتیاد: اگرچه اعتیاد به مواد مخدر، عامل شروع کننده اصلی اختلال دوقطبی در نظر گرفته نمی شود ولی این وضعیت می تواند باعث شروع یا تشدیدکننده علایم اولیه اختلال دو قطبی باشد.
تغییر فصل ها: تغییرات خلق و خو و نیز افسردگی که از تغییرات فصل ها تاثیر می پذیرد، در شروع و تشدید این بیماری تاثیرگذار است.
بی نظمی مداوم: رعایت نکردن تعادل و نظم در کارهای روزانه از جمله تغذیه، خواب، تفریح و دیگر فعالیت ها می تواند به همراه محیط خانوادگی ناایمن و سرشار از پرخاشگری و سرزنش، از دیگر عواملی باشد که احتمال ابتلای فرد به اختلال دوقطبی را افزایش می دهد.
علایم و نشانه های اختلال دو قطبی
اختلال دوقطبی ممکن است با دوره های مجزا یا همراه با شیدایی یا افسردگی بروز کند که هر دوره با علایم خاص خودش، شناسایی می شود.
نشانه های دوره شیدایی: در دوره شیدایی بیمار باید حداقل سه علامت از نشانه های زیر را داشته باشد: پرحرفی بیش از حد معمول، پراکندگی افکار یا احساس وجود افکار سبقت جویانه، کاهش نیاز به خواب، حواس پرتی، افزایش اعتماد به نفس، افزایش فعالیت های پرتحرک و بی قراری بیش از حد معمول.
نشانه های دوره افسردگی: زمانی گفته می شود فردی مبتلا به دوره افسردگی مربوط به اختلال دو قطبی است که دست کم چهار نشانه از نشانه های زیر را داشته باشد: احساس خستگی و بی انرژی بودن، کاهش تمرکز، بی خوابی یا پرخوابی، کم تحرکی، تغییر در اشتها و وزن، احساس بی دلیل گناه یا بی ارزشی، اشتغال ذهنی مدام درباره مرگ یا خودکشی.
نکته مهم: البته شدت این علایم در هر دو دوره باید به حدی باشد که عملکرد فرد را در حوزه های ارتباطی، اجتماعی یا تحصیلی و شغلی مختل کند و علت ایجاد این نشانه ها، بیماری های جسمی یا سوء مصرف مواد نباشد.
راه های درمان اختلال دو قطبی
علایم دوره شیدایی می تواند آن قدر شدید باشد که قضاوت را مختل کند و فرد برای درمان مراجعه نکند و نیز گاهی فرد از این احساس سرخوشی لذت می برد و تمایلی به دریافت درمان و مراجعه به روان پزشک ندارد. بنابرانی اگر هر کدام از علایم و نشانه های دوره افسردگی یا شیدایی را در خود یا اعضای خانواده تان دیدید، هرچه سریع تر به پزشک متخصص مراجعه کنید چون به خودی خود اختلالات خلقی بهبود نمی یابد و نیازمند درمان دارویی، شناخت درمانی، روان درمانی و خانواده درمانی است. هرچند مدیریت این اختلال برای درمان با دارودرمانی تحت نظر روان پزشک متخصص شروع می شود اما این افراد باید کارهای بیشتری برای کمک به خودشان انجام دهند.
با درمانگر صادق باشید: به طور کلی چون برنامه درمان شما مرتب تغییر می کند، در ارتباط نزدیک با درمانگر خود باشید. نیاز هایتان را به او بگویید و در صورت مصرف دارو در گزارش عوارض جانبی صادق باشید. همچنین مصرف دارو را خودسرانه کم یا زیاد نکنید.
از روان درمان ها کمک بگیرید: در حالی که دارو ممکن است قادر به مدیریت برخی از نشانه های اختلال دوقطبی باشد، روان درمانی به شما مهارت های لازم در تمام زمینه های زندگی را می آموزد. روان درمانی می تواند به شما مهارت هایی برای کنار آمدن با مشکلات، تنظیم خلق و خو، تغییر نحوه فکر کردن و بهبود روابط بیاموزد.
محرک های خود را بشناسید: مهم است که علایم مراحل شیدایی و افسردگی خود را به دقت بشناسید و به نشانه های بیرونی یا درونی تغییرات خلقی خود واقف باشید.
استرس را به حداقل برسانید: تکنیک های تمدد اعصاب مانند تنفس عمیق، مدیتیشن، یوگا و ریلکسیشن را برای کاهش استرس یاد بگیرید.
رژیم غذایی سالم مصرف کنید: از مصرف موادی که موجب تغییرات خلقی می شود، پرهیز کنید مانند مصرف زیاد کربوهیدرات، شکلات و کافئین.
خواب منظم داشته باشید: کم خوابی برای بیمار دوقطبی، سم است. حتما به این موضوع دقت کنید و خواب منظم و کافی داشته باشید و بدانید که هیچ چیزی جای خواب شب را نمی گیرد.