آشنایی با معروف ترین روش مطالعه در دنیای امروز که برای محصلان از نان شب واجب تر است
تعداد بازدید : 123
PQ4R!
نویسنده : دکتر شکیلا یوسفی، متخصص روان شناسی سلامت و مشاور تحصیلی
این روزها امتحانات میان ترم در مدرسه ها و دانشگاه ها، فرصت خواب و خوراک را از دانش آموزان ربوده است. روش مطالعه صحیح و اصولی می تواند بسیاری از مشکلات تحصیلی را از بین ببرد و موفقیت دانش آموزان را تضمین کند. واضح است یادگیری و مطالعه، رابطه تنگاتنگ و مستقیمی با یکدیگر دارند تا جایی که می توان این دو را لازم و ملزوم یکدیگر دانست. برای این که میزان یادگیری افزایش یابد، باید قبل از هرچیز مطالعه ای فعال و پویا داشت. در ادامه به معرفی یکی از بهترین و معروف ترین روش های مطالعه خواهیم پرداخت که یادگیری آن به همه دانشجویان و دانش آموزان توصیه می شود.
تعریف روش PQ4R یا پس ختام!
یکى از روش هاى موفق برای بهبود مطالعه و یادگیرى که این روزها در سراسر دنیا به کار گرفته می شود، روش PQ4R یا پس ختام است. پژوهش های مختلفی توسط مشاوران تحصیلی دنیا انجام شده است و همه آن ها کاربردی بودن این روش را ثابت کرده اند. نام این روش از حروف اول کلمات زیر تشکیل شده است: preview، question، read، reflect، recite، review. این روش یکی از مهم ترین و معروف ترین روش های به سازی حافظه است که شش مرحله دارد.
1- مرحله پیش خوانی
در این مرحله کتاب یا مطلب باید به صورت اجمالی و مقدماتی مطالعه شود. از جمله موارد این مرحله خواندن عنوان فصل ها، خواندن سطحی هر فصل، توجه به تصاویر، بخش های اصلی و فرعی و خلاصه فصل هاست. هدف در این مرحله یافتن دید کلی درباره کتاب و ارتباط دادن بخش های مختلف کتاب با یکدیگر است. در این مرحله، نگاهی سریع و گذرا به متن بیندازید، نکات مهم و کلیدی را بیابید، سوالات و تمرین های آخر درس را مرور کنید و سرانجام پاراگراف اول و آخر و خلاصه درس را به شیوه ای گذرا بخوانید.
2- مرحله سوال کردن
پس از مطالعه اجمالی موضوعات و نکات اصلی به طرح سوال درباره آن ها بپردازید. این کار باعث افزایش دقت و تمرکز فکر و سرعت و سهولت یادگیری می شود. عناوین و تیترها را به صورت سوال درآورید. براى هر قسمت یا فصل از هر کتابی که مى خوانید درباره هدفى که از مطالعه دارید، سوال هایى را طرح کنید. سوال هاى خود را با کلمات چگونه، چه کسی، چرا و چه چیزى بسازید. از خود بپرسید: «راجع به این موضوع چه می دانم؟»، «معلم راجع به این موضوع چه چیزهایی می گفت؟» و ...
3- مرحله خواندن
در این مرحله به خواندن دقیق و کامل مطالب کتاب بپردازید. هدف، فهمیدن کلیات و جزئیات مطالب و نیز پاسخگویی به سوالات مرحله قبل است. در مرحله خواندن برای فهم بهتر مطالب، می توان از کارهایی مانند یادداشت برداری، علامت گذاری و خلاصه نویسی بهره جست. در این مرحله باید به سوالات آخر درس جواب بدهید و زیر نکات مهم خط بکشید. اگر مطلبی را درست نفهمیده اید، دوباره آن را بخوانید.
4- مرحله تفکر
در این مرحله هنگام خواندن، طرح سوال ها و ایجاد ارتباط بین دانسته های خود، درباره مطلب فکر کنید. در این باره نیز مهم ترین اصل همان بسط معنایی است. بسط معنایی ممکن است در مراحل پنجم و ششم یعنی در مراحل از حفظ گفتنی و مرور کردن نیز نقش داشته باشد. با این حال و در مرحله تفکر، آن چه را که مى خوانید با مطالبى که از قبل یاد گرفته اید، ربط دهید.
5- مرحله از حفظ گفتنی
در این مرحله باید بدون مراجعه به کتاب و از حفظ به یادآوری مطالب خوانده شده بپردازید و بار دیگر به سوالاتی که طرح کرده بودید، پاسخ دهید. در این جا باید مطالب آموخته شده را در قالب کلمات برای خود درآورید، در غیر این صورت لازم است دوباره به خواندن مطالبی که آموخته نشده، بپردازید. مرحله از حفظ گفتنی در پایان هر بخش انجام می گیرد و وقتی بخش های یک فصل به اتمام رسید به مرحله بعد یعنی مرور کردن یا آزمون وارد می شویم. در تکرار مطالب از روشی که متناسب با تکنیک یادگیری تان است، استفاده کنید و به یاد داشته باشید هر چه بیشتر از حواس پنجگانه خود استفاده کنید، مطالب بهتر در حافظه تان جای می گیرد.
6- مرحله مرور کردن
آخرین مرحله که مرحله آزمون نیز است، در پایان هر فصل انجام می شود. در این جا به مرور موضوعات اصلی و نکات مهم و نیز ارتباط مفاهیم مختلف با یکدیگر پرداخته و در صورت برخورد با موضوعات مورد اشکال به متن اصلی مراجعه می شود یا می توان از معلم و استاد کمک گرفت. یکی از راه های کمک به این مرحله، پاسخ گویی به سوالات و تمرینات پایان فصل است اما شیوه دقیق مرور کردن بر اساس زمان عبارت است از:
روز اول
بلافاصله بعد از مرحله تعریف و بازگویی، در مدت پنج دقیقه و سریع مطالب را مرور کنید.
روز دوم
کتاب را ورق بزنید و به نکات مهم نگاهی بیندازید. این کار را هم به مدت پنج دقیقه انجام دهید.
روز هفتم
یک هفته بعد، مطالب درسی را مرور کنید و برای مطالبی که به نظرتان سخت تر است و کمتر در ذهن تان مانده است، بیشتر وقت بگذارید.
به همین ترتیب هر چند وقت یک بار مطالب را مرور کنید تا هنگام امتحان به مشکلی برخورد نکنید. به خاطر داشته باشید کسانی که مطلبی را شش بار پیاپی می خوانند در مقایسه با کسانی که در شش نوبت و هر بار پنج دقیقه این کار را می کنند، درصد یادگیری کمتری دارند چرا که در فواصل زمانی، قدرت پردازش ذهن بالاتر می رود.