پاسخ به سوالات رایج درباره ساز ویولن در گفتوگو با یک مدرس موسیقی
تعداد بازدید : 70
هیچ وقت برای یادگیری دیر نیست
اگر با خواندن پرونده امروز و گوش دادن به ساختههای ماندگار استاد خرم، یواشکی آرزو کردهاید کاش ویولننوازی بلد بودید؛ اگر صدای ویولن همیشه سر ذوقتان میآورده و بدتان نمیآمده برای یکبار هم که شده ویولن دست بگیرید و اگر همیشه با فکر کردن به ویولن با جمله مأیوسکننده «ساز سختیه» مواجه شدهاید، گفت وگوی پیش رو را –صرف نظر از سنوسالتان- بخوانید. «علی کیانی»، نوازنده و مدرس ویولن به سوالات رایج درباره این ساز، پاسخ دادهاست.
من فراوان شنیدم که ویولن ساز سختی است، حدس میزنم خیلیهای دیگر هم چنین جملهای را شنیده و احتمالا از ویولنیست شدن، مأیوس شدهباشند. این چقدر حرف درستی است؟
بهطور کلی و عامیانه اگر بخواهم بگویم، بله ساز سختی است اما از لحاظ تخصصی، نه؛ چون هر سازی سختی خودش را دارد. از مرحوم «علینقی وزیری» پرسیدند ویولن سختتر است یا سنتور؟ گفت تا چه کسی بخواهد بزند، کسی که سنتور دوست دارد برود سراغ ویولن برایش سخت خواهدبود و کسی که ویولن دوست دارد، نمیتواند با سنتور ارتباط برقرار کند. در مقام مقایسه، شاید بشود از این نظر گفت ویولن سخت است که برای مثال کسی که سنتور شروع میکند کافی است بداند مضراب را روی کدام سیم بزند تا صدای یک نت مشخص ایجاد شود، بعدش فقط درگیر اجرای الگوهای ریتمیک خواهدبود. ولی برای نوازنده ویولن، گذشته از اینکه درگیر نگهداشتن ساز و حفظ اِکول (Ecole) نوازندگی است، نگه داشتن آرشه -هم که جزئی از این اکول است- و اینکه چطور کشیدهشود تا صدای خوب بگیرد، بحث جدایی است که مدت زیادی برای تسلط نیاز دارد. تازه بعد از این نوازنده میتواند وارد بحث اجرای نتها شود که کار زمانبری است. ویولن، سازی جهانی است و برای آموزشش، متدهای پیشرفته و بهروزی نوشته میشود؛ این نکته مثبتی است که باعث میشود نوازندهها حتی از سنین پایین پیشرفت خوبی داشتهباشند.
راجع به سن صحبت کردید؛ این تصور چقدر درست است که یادگرفتن ساز را حتما باید از کودکی شروع کرد؟
مهمترین نکته این است که بدانی از سازت چه میخواهی؛ از نظر یکی خوب ساز زدن یعنی بتواند «تولدت مبارک» را بنوازد، یکی دیگر هرچه جلوتر میرود افق پیشرویش بازتر میشود. دوست دارد وارد این دریا شود و بهفکر پایانش نیست؛ چون درواقع پایانی ندارد. خب طبیعتا کسی که در سن پایین سراغ موسیقی میرود، در نوجوانی چیزهای بیشتری از موسیقی میداند اما من معتقدم علاقه خیلی چیزها را جبران میکند و حتی پذیرش مغزی بهوجود میآورد. من براساس تجربه دربرخورد با هنرجوهایم، فکر میکنم سن مناسب برای شروع موسیقی که فرد به درک و انسجام فکری رسیدهباشد، قدر زمانش را بداند و بداند چرا موسیقی کار میکند، بین 10 تا 15 سالگی است. البته به این معنی نیست که در سن پایینتر و بالاتر امکان یادگیری موسیقی وجود نداشتهباشد؛ مثلا دوره دانشجویی هم که فرد احساس میکند آزادی و فراغ بالی برایش ایجاد شده تا بتواند به علاقه دوران کودکیاش برسد، میتواند زمان خوبی برای شروع باشد؛ بهشرط اینکه مشغلهاش آنقدر نباشد که از وقت تمرینش بزند.
بهطور میانگین و با درنظرگرفتن فاکتورهای فراوانی که وجود دارد، چقدر طول میکشد نوازنده ویولن بتواند از سازش صدای خوبی درآورد؟
من به هنرجوهایم میگویم اگر منظورت از خوب ساز زدن این است که با آهنگی بتوانی حسی را در حد معمول به شنونده منتقل کنی، با رعایت معمول آن فاکتورها 300-200 ساعت تمرین لازم داری؛ تمرین منسجم و باکیفیت البته. حالا این مدت برای یک نفر ممکن است در شش ماه عملی شود و برای فرد دیگری، 10 سال طول بکشد.
ویولن ساز باکلاس و گرانی است؟
موسیقی در کشور ما هنوز یک صنعت لوکس به حساب می آید. گیتارِ گوشه اتاق و پیانوی توی هال، برای بعضیها پرستیژ دارد. اما کسانی که ویولن را شروع میکنند، خیلی دنبال کلاسش نیستند؛ چون از همان اول به آن ها القا شده -البته در اغلب موارد به اشتباه- که ویولن ساز سختی است. درباره گرانی ویولن پرسیدید؛ شهریه یادگرفتن ویولن درست مثل بقیه سازهاست. قیمت خود ساز هم به نسبت بقیه سازها زیاد نیست. الان با 250 هزارتومان هم میشود ویولن خرید درحالیکه برای خرید گیتاری که در این حد صدا بدهد، کمتر از 400-350 تومان نمیشود هزینه کرد. یا مثلا برای خرید تاری در حد ویولنِ 700 هزار تومانی، باید سه میلیون تومان هزینه کنید. متوسط قیمت یک ویولن خوب، بین دو تا پنج میلیون تومان است.
برای کسی که میخواهد ویولن یاد بگیرد، قطعا پیدا کردن یک استاد خوب هم شرط است. این ژست رایج را بین بعضی از استادها که هنرجوی مبتدی قبول نمیکنند، چطور میبینید؟
هنرجوی مبتدی قبول نکردن، مختص افرادی است که حوصله تدریس ندارند. با هنرجوی خوب که همه بلدند کار کنند. هنر تدریس در این است که من بتوانم هنرجویی را از صفر تربیت کنم، باعث پیشرفتش بشوم و نوازنده خوبی از او بسازم. هنرجویی که قبلا راهش را پیدا کردهاست، فرقی نمیکند پیش من بیاید یا شخص دیگری. البته استثنا هم وجود دارد؛ مثلا اگر مرحوم تجویدی الان در قید حیات بود، من میگفتم حیف است هنرجوی مبتدی پیش ایشان برود تا مثلا آرشهکشی یاد بگیرد؛ کسی که کوه دانش است، از صحبت کردن با او حس خوب به آدم دست میدهد و حتی از شنیدن خاطراتش میشود موسیقی یاد گرفت، چرا آدم با درک بالا پیشش نرود؟ هنرجوی مبتدی قبول نکردن برای چنین کسی میتواند قابل قبول باشد. البته در همین شهر خودمان هم مدرسهای خوبی داریم که چنین رویهای را بهحق پیش گرفتند ولی نباید منجر به سوءبرداشت بشود یا همه گمان کنند که میشود تکیه بر جای بزرگان زد!