چند روز قبل جین دیتچ تصویرگر، انیماتور، کارگردان و تهیه‌کننده 95 ساله آمریکایی فوت کرد. کسی که کارگردان «تام و جری» و «ملوان زبل» بود. با شنیدن تام و جری یاد چه چیزهایی می‌افتید؟

یک خانه بزرگ با معماری خاص آمریکایی شامل شیروانی، اتاق ناهارخوری مجلل، کتابخانه، پشت بامی که  شیروانی داشت، حیاط بزرگی که سگی یک گوشه آن خانه دارد و همیشه در حال استراحت است. میزغذا همیشه مجلل و پر از غذاست و یک موش زبل که می‌خواهد به میز غذا ناخنک بزند و گربه‌ای که در ظاهر خبیث است اما از بدشانس‌ترین موجودات زمین است. موش در هر قسمت با ترفندهای مختلف به‌خواسته‌هایش می‌رسد و گربه انواع و اقسام بلاها سرش می‌آید. تعقیب و گریزی بامزه بین این دوموجود شیرین در هر قسمت وجود دارد، گربه می‌خواهد موش را شکار کند، گاهی هم به علت نامعلومی تلاش می‌کند مانع ناخنک زدن موش به خوراکی‌ها شود. هر بار وسط تعقیب و گریز موش بلایی سر سگ می‌آورد و گناه ماجرا می‌افتد گردن گربه. سگ هم حسابی از خجالت گربه درمی‌آید و موش در حال آب پرتقال خوردن به درگیری آن‌ها می‌خندد. درگذشت  یکی از کارگردان این مجموعه دوست داشتنی فرصت خوبی است تا مروری بر معروف‌ترین آثار او داشته باشیم. به‌این‌که چرا موفق بود؟ چقدر طولانی بود. چه ایده‌های ثابتی داشت و... پویانمایی که با تماشای هر قسمتش سوالات جالبی در ذهن ما شکل می‌گرفت. چرا آن خانه بزرگ همیشه خالی است و فقط یک خدمتکار چاق در آن حضور دارد؟ خدمتکار چه شکلی است؟ برای چه کسانی غذا درست می‌کند؟ چرا گربه بعد از آن همه بلاهای عجیب و غریب، هیچ کارش نمی‌شود. مثلاً تبدیل به کاغذ یا سوسیس می‌شود اما بعد از چند ثانیه به حالت اول برمی‌گردد؟ چرا گربه از غذاهای دیگر داخل یخچال نمی‌خورد و گیر داده موش بخورد؟ چرا سگ همیشه خواب است؟ چرا و چرا... راستی چرا ملوان زبل آن قدر زشت بود؟ آن خانم  دست و پا چلفتی  واقعاً عیال ملوان زبل بود؟ البته قرار نیست در این پرونده به همه این سوالات جواب بدهیم؛ اما قطعا خاطره بازی شیرینی در پیش داریم. با ما همراه باشید.              

 

  موسیقی متن

مزیت موسیقی متن این کارتون در خاص و یک دست بودنش است که در عین حال مزاحم فهم داستان نمی‌شود و به قصه‌گویی کمک می‌کند. هر قطعه موسیقی، مخصوص آن صحنه ساخته شده و حتی صداهای کمکی لوازم همان صحنه را دارد که به ضرباهنگ و تعلیق و کشش آن نما کمک می‌کند.

  داشتن زمان مناسب

تام و جری با ساختار 7 دقیقه‌ای ساخته شده‌است که براساس بررسی‌های روان شناسانه، زمان مناسب برای جلب توجه مخاطب 7 دقیقه است. نه آن‌قدر کوتاه که بیننده نتواند با آن رابطه برقرارکند و نه آن‌قدر بلند که حوصله مخاطب سربرود.

 

با چه چیزهایی ریسه می‌رفتیم؟

«تام و جری»  یک سری موتیف ثابت و قابل پیش بینی اما دوست داشتنی داشت

یک سری شوخی تصویری ثابت که می‌توان تا حدی به آن‌ها موتیف هم گفت در تام و جری بود که مخاطب، به خصوص کودکان را سرگرم می‌کرد. برای درک بهتر، موتیف سریال‌های دهه 70 و 80 تلویزیون را درنظر بگیرید. موتیف‌های ثابتی  مثل این‌که دو دانشجو به هم می‌خوردند، خودکار و جزوه دختر پخش زمین می‌شد. خب این موتیف بار کمدی نداشت اما یک فرمول مشخص برای آن بود که بستر اتفاقات بعدی را فراهم کند. در تام و جری هم ایده‌های تصویری موتیف مانندی  مدام تکرار می‌شد. چند نمونه جالب و فراگیر آن‌ را با هم مرور می‌کنیم:

  جاذبه اثر ندارد مگر....| در تام و جری، گربه داستان روی هوا راه می‌رفت و تا وقتی زیرپایش را نگاه نمی‌کرد از جاذبه خبری نبود. اما به محض این‌که متوجه زیرپایش می‌شد جاذبه در رودربایستی نیوتن و کارگردان تازه راه می‌افتاد و گربه هم هر قدر دست و پا می‌زد، فایده‌ای نداشت.

  برخورد ماهیتابه با کله| تام و جری بارها با ماهیتابه به سرو کله هم می‌زدند و ماهیتابه کاملاً به شکل حجم بدن آن‌ها درمی‌آمد.

 انفجار فقط سیاه می‌کند| در طولN  قسمت این پویانمایی، هر شخصیت به خصوص گربه، N بار در معرض انفجار دینامیت قرار گرفت و عین N بار فقط سیاه می‌شد. البته گاهی یکی دو لاخ از کاکلش هم تبدیل به خاکستر می‌شد.

  معده نداشتن تام و جری| شخصیت‌های کارتون به‌خصوص موش هر چیز گنده‌ای را که قورت می‌داد تمام بدنش را پر می‌کرد و مثل یک قالب تبدیل به آن چیز می‌شد؛ انگار معده‌ای در کار نبود و داخل بدن شخصیت‌ها هم خالی بود. مثلاً اگر موش با آن جثه کوچک یک هندوانه بزرگ را می‌بلعید به اندازه همان هندوانه بزرگ می‌شد.

  قطعه قطعه شدن بدون خشونت| تام و جری به شدت عجیب بود. بارها و بارها شخصیت‌ها قطعه قطعه می‌شدند بدون نمایش خون و خشونت. بعد هم راحت به هم می‌چسبیدند. حتی ممکن بود تبدیل به یک کاغذ شوند یا در ظرف کوچکی جا شوند. اما خیلی راحت بعد از چند ثانیه به شکل قبل برمی‌گشتند.

 

هنرنمایی‌های ملوان‌زبل با یک قوطی اسفناج

کارتونی که 220 قسمت 5 تا 7 دقیقه‌ای آن پخش شد و محبوبیت قابل توجهی هم کسب کرد

در بین شخصیت‌های کارتون‌های نوستالژی، یک ملوان کشتی داشتیم که کمی شلخته و بی‌نظم بود ولی تا دل‌تان بخواهد، دل مهربانی داشت. در ادامه، چند نکته جالب را درباره این پویانمایی که از آثار محبوب جین دیتچ  است، خواهید خواند.

  چشم برجسته یا ملوان زبل؟ اسم کارتون «ملوان زبل» در اصل «ملوان پاپ‌آی» بود. Popeye به معنای چشم‌برجسته، یک شخصیت پویانمایی و داستان مصور است که از سال ۱۹۶۰ تولید آن برای یک شرکت آمریکایی در ۲۲۰ قسمت آغاز شد و هر قسمت بین ۵ تا ۷ دقیقه بود.

  شخصیتی اقتباسی از یک کمیک استریپ مشهور: کارتون «ملوان زبل» در اصل فیلم‌های کوتاه اقتباسی بودند که از روی کمیک استریپ مشهوری به همین نام تولید شدند. اولین‌بار این کاراکتر سال ۱۹۲۹ توسط ای.سی سگار خلق شد. ملوان زبل یا همان ملوان پاپ‌آی یکی از شخصیت‌های  کمیک‌ استریپ‌های «تئاتر تیمبل» بود که در میان همه شخصیت‌ها،  این ملوان که در نسخه‌های اولیه یک چشم‌بند هم داشت، مورد توجه قرار گرفت. می‌گویند سگار ملوان زبل را از روی شخصیت یک ملوان واقعی خلق کرده است.

  دارای موسیقی مخصوص به خود: ملوان زبل یکی از معدود کاراکترهای کارتونی دنیاست که مثل پلنگ صورتی، تم موسیقی مخصوص خودش را دارد. در خور ذکر است از روی ملوان زبل بازی‌های ویدئویی هم ساخته شده که اولین آن سال ۱۹۸۱ منتشر شد و محبوبیت زیادی هم پیدا کرد. همچنین قرار بود سال ۲۰۱۶ فیلم سینمایی ملوان زبل به صورت سه‌ بعدی توسط گندی تارتاکوفسکی ساخته و توسط شرکت سونی منتشر شود ولی این پروژه لغو شد، اتفاقی که به مذاق طرفداران ملوان زبل، خوش نیامد.