از زمان وایکینگ‌ها تا صنعتی شدن

از قرن نهم تا اواسط قرن یازدهم، دوران وایکینگ‌ها نامیده می‌شود. واژه وایکینگ به معنی دزد دریایی است و این گروه که در کشورهای شمال اروپا همچون سوئد، نروژ و دانمارک مستقر بوده‌اند با تاخت و تاز به اروپا و حملات وحشیانه به مردم دیگر کشورها، روزگار می‌گذراندند. آن ها با بسیاری از کشورهای دنیا وارد جنگ شدند، خون‌های بسیار ریختند و در غارت کردن سیری‌ناپذیر به نظر می‌رسیدند. رفتارهای وایکینگ‌ها هنوز هم مایه شرمساری مردمانی است که در این کشورها زندگی می‌کنند. تنها یادگار از وایکینگ‌ها که در ساختن قایق مهارت داشتند و به دریانوردی نیز خو گرفته بودند، یک کشتی جنگی است؛ کشتی جنگی واسا که سال 1628 میلادی برای حمله به لهستان، بندر استکهلم را ترک می‌کند اما گرفتار خشم اقیانوس می شود و در اعماق آب‌های سرد فرو می‌رود. برای سه قرن، کسی از سرنوشت واسا اطلاعی نداشته تا این‌که در سال 1961 میلادی، پژوهشگران سوئدی در عملیاتی ویژه کشتی را یافتند، از آب بیرون کشیدند، ترمیم کردند و در نهایت به معرض دید عموم گذاشتند. پس از 300 سال کاوش و سه دهه مرمت، حالا یک کشتی جنگی واقعی از سرزمین وایکینگ‌ها، مشابه روزهای اولیه خود وجود دارد تا آن‌ها گذشته‌شان را فراموش نکنند. اما سوئد با آن تاریخچه تلخ چطور موفق شد؟ ماجرا به اواخر قرن سیزدهم برمی‌گردد که اتفاقات زیادی در این کشور روی داد. در این قرن، کشاورزی و تجارت هرچه بیشتر سازمان یافت، شهرهای جدید احداث شد و پارلمان سوئد که وضع کننده قوانین این کشور است، افتتاح شد. در اواسط قرن هجدهم سوئد به  مرحله صنعتی شدن ورود و احداث راه‌آهن را آغاز کرد که به ثمره‌اش، آن‌ها توانستند چوب و آهن به کشورهای دیگر بفروشند، صنایع بزرگی در کشورشان ایجاد کنند و نرخ بیکاری را به پایین‌ترین حد ممکن برسانند. رویکردی که به نظر می‌رسد تا امروز ادامه داده‌اند.

 

ویژگی‌های‌ بارز سوئدی‌ها  از زبان یک زوج ایرانی 

«علی» و «میترا» زوج ایرانی که بیش از 40 سال است در سوئد زندگی می‌کنند، در پیامی اینستاگرامی و البته کوتاه به ما درباره سبک زندگی سوئدی‌ها این‌طور می‌گویند: «تاکید بر برابری در بین سوئدی‌ها تا حدی است که باعث شده مردم رقابت را تشویق نکنند و به کودکان یاد بدهند که خودشان را برتر از دیگران ندانند. مردم سوئد خود برتربینی، افراط‌گرایی و ریخت‌و‌پاش را نهی می‌کنند و اعتدال در زندگی‌شان حرف اول را می‌زند، حتی در کار کردن و تفریح. سوئدی‌ها بر این باورند که باید گوش‌شنوای حرف دیگران باشند تا خودشان هم بعدا شنیده شوند. اغلب آرام و با متانت صحبت می کنند و در مکان‌های عمومی کمتر دیده می‌شود که یک سوئدی خشم خود را نشان دهد. سوئدی‌ها بسیار کم حرف هستند و معروف است که اگر در فروشگاهی، سد راه کسی بشوی، آن شخص بدون گفتن حتی یک کلمه فقط پشت سرت می‌ایستد تا از جلوی او کنار بروی! زمان‌بندی حرکت اتوبوس و مترو در شهر‌ها به‌قدری دقیق است که به‌راحتی می‌توان ساعت‌ را با حرکت آن‌ها تنظیم کرد. البته این دقت به بهای سلامتی افرادی که در سرما مجبورند معطل بمانند بی‌ارتباط نیست. سوئدی‌ها تاکید زیادی بر درک درست حرف طرف مقابل دارند یعنی حاضرند مدت زیادی را با شما به مباحثه بپردازند تا منظور شما را درک کنند. این رفتار بزرگ‌ترین مزیتی که دارد دوری از تنش است. همچنین خانواده در فرهنگ مردم، جایگاه ویژه‌ای دارد. حقوق کودکان به شدت رعایت می‌شود. برای این که خانواده‌ها در مراقبت از کودکان کم نگذارند، حقوقی به آن‌ها تعلق می‌گیرد که در تمام دنیا مثال‌زدنی است. پدر یا مادر می‌توانند با تولد کودک‌شان تا ۱۸ ماه مرخصی با حقوق بگیرند. تا ۸ سالگی و زمان مدرسه رفتن کودک می‌توانند تا ۲۵درصد از حجم کاری خود را کم کنند و به کودک برسند. ضمن این‌که کمک هزینه‌ای ۴۸۰ روزه به والدین پرداخت می‌شود و والدین می‌توانند ۶۰ روز در سال برای مراقبت از فرزند خود مرخصی بگیرند. بچه‌ها تا 18 سالگی و برای دندان پزشکی تا 21 سالگی از هزینه درمان معاف هستند.»

 

خوشمزه‌های سوئدی

کوفته مامان پز یا «میت‌بال» یکی از معروف‌ترین غذاهای سوئدی است که با سیب‌زمینی و «لینگن‌بری» (نوعی گیاه که میوه‌اش خوردنی و ترش است ) سرو می‌شود، همانی که در کارتون قدیمی «بامزی» احتمالا دیده‌اید. غذاهای دریایی به‌صورت تازه، دودی و ترشی، گوشت‌های شکاری مانند گوشت گوزن و همچنین انواع توت‌ها، از موارد رایج در غذاهای سوئدی هستند. ترشی شاه‌ماهی یکی از غذاهای کلاسیک است که در تمام مراسم‌‌شان مصرف می‌شود. کوفته‌ریزه سوئدی یا «شوت‌بولار» یکی از غذاهای مشهور سوئد است که با وجود پخت ساده، خوردن این غذا به‌عنوان یکی از غذاهای جشن میلاد مسیح در سوئد مرسوم است. «هش» هم نوعی غذای سنتی است که با گوشت، پیاز و سیب‌زمینی تهیه و در سس‌های شیرین و روغن سرخ می‌شود و از چغندرقند، ذرت و تخم‌مرغ پخته برای تزیین آن استفاده می‌شود.

 

«فیکا»؛ مزه زندگی در وقت استراحت

واژه «فیکا» برای نخستین‌بار در قرن ۱۹ با جابه‌جایی و تغییرات جزئی در واژه «کافه» به وجود آمد. در زبان سوئدی «فیکا داشتن» به معنای داشتن استراحت در حین تلاش برای هر کاری است یا به عبارتی فیکا داشتن همان نوشیدن قهوه با یک شیرینی است. نوشیدن قهوه در سوئد رفتاری اجتماعی است و سوئدی‌ها یکی از بالاترین مصرف‌کنندگان قهوه در سرتاسر جهان هستند پس نباید تعجب کرد که در طول روز سوئدی‌ها برای فیکا داشتن چندین بار برنامه‌ریزی کنند. تقریباً نیم ساعت قبل از ظهر و نیم ساعت بعد از ظهر، بسیاری از سازمان‌ها، ادارات و شرکت‌های سوئد به‌خاطرش تعطیل می‌شوند و کارکنان با هر سطح و مقامی یک لیوان قهوه و یک شیرینی در دست دارند و از فیکای خود لذت می‌برند.

 

خداحافظی 

با پول نقد از 2023

سوئدی‌ها برای جلوگیری از انتشار و پخش زباله‌های بطری از جنس شیشه‌ای، پلاستیکی و فلزی در این کشور دست به خلاقیت جالبی زدند. دستگاه‌هایی دیجیتالی در بخش‌های پرتردد شهر نصب شده است تا افراد بطری‌های‌ خود را داخل آن بیندازند و در ازای آن یک رسید دریافت ‌کنند. این رسید حدود نیم تا دو کرون، بسته به نوع بطری و قوطی ارزش دارد که با آن می‌توان از همه فروشگاه‌ها خرید کرد. با این حرکت هیچ بطری شیشه‌ای و فلزی در شهرهای تمیز سوئد رها نمی‌شود. گاهی دانش‌آموزان سوئدی این ظروف را از محل سکونت‌شان جمع می‌کنند و با نقد کردن رسید، پول دریافتی را در اختیار نهادهای خیریه قرار می‌دهند که با این کار فرهنگ نیکوکاری از کودکی در آن‌ها تقویت می‌شود. در سال 2023 سوئد پول نقد را به‌طور کامل کنار خواهد گذاشت تا نخستین «جامعه بدون پول نقد» جهان باشد. جالب است بدانید بیشتر کودکان سوئدی از زندگی در دنیایی که هنوز پول نقد به فراوانی در آن استفاده می‌شود، تصوری ندارند. بانک‌های سوئدی با اجازه مستقیم والدین برای کودکان بالای هفت سال کارت اعتباری صادر می‌کنند. همچنین استکهلم پاک‌ترین پایتخت دنیاست که قرار است تا سال ۲۰۵۰ مصرف سوخت‌ فسیلی را به صفر برساند. 

 

 منابع این پرونده: eavar، lunduniversity، theculturetrip