کودکان از طریق بازی و تعامل، دعوا و قهر، رقابت و رفاقت آماده ورود به زندگی واقعی می‌شوند. کرونا که آمد خانواده‌ها بیشتر از گذشته نگران سلامت بچه‌ها شدند، این‌که فرزندشان دستش را ضدعفونی کند، ماسک مناسب  داشته باشد و... جامعه هم در کنار خانواده‌ها دغدغه درس بچه‌ها را داشت. کلاس‌های آنلاین، برنامه‌های شبکه آموزش، کتاب‌های کمک آموزشی و ... اما خانواده‌ها، مدارس و در کل جامعه نیازهای روحی و روانی کودکان را فراموش کرده‌اند. کودکی که با فعالیت بدنی استرس و اضطراب را از خود دور می‌کرد حالا محصور در چهاردیواری خانه‌های آپارتمانی است. کودکی که با تماشای رفتار خاله و عمو و... آماده پذیرش نقش‌های مختلف زندگی می‌شد، محبت دریافت و خرج می‌کرد حالا فقط با پدر و مادر بی‌حوصله‌ای سروکار دارد که دغدغه مالی و کرونا امان‌شان را بریده و گاهی با بی‌اعتنایی یک گوشی به بچه می‌دهند تا خودش را سرگرم کند و تمام. کودکی که ضمن خاله‌بازی، پلیس بازی و... زندگی واقعی را تجربه می‌کرد حالا با تنهایی انس گرفته  و احساس می کند لازم نیست به روزهای قبل برگردد. خلاصه نه بازی با همسن‌و سالان در کوچه و پارک فقط برای سرگرمی بچه‌ها بود که گوشی را بتوان جایگزینش کرد، نه کارکرد مدرسه به آموزش محدود می‌شود که بتوان با کلاس آنلاین جبرانش کرد. بچه‌ای که دیگر اهل رقابت نیست، کودکی که به ندرت خاله و دایی را می‌بیند. فرزندی که با پدر و مادرش تفریحات بیرون از منزل ندارد و... کودکی‌اش اسیر کرونا شده. روزهایی که دیگر برنمی‌گردد. با این حساب باید روزهای کودکی را قربانی خاموش کرونا دانست. قربانی که هیچ‌کس نگران درمانش نیست. فرصت‌های خوب کودکان تباه شده و مشکل فقط در این روزها نیست. مشکل این‌جاست که کودکان به این شرایط یعنی کاهش ارتباط با دیگران، نبود رفاقت و رقابت، درس آنلاین و... عادت کرده‌اند. حتی اگر عادت هم نکرده باشند مهارت‌های ارتباطی آن‌ها افت جدی داشته و جبرانش در کوتاه مدت کار راحتی نیست. با این اوصاف باید شرایط فعلی را جدی گرفت و در کنار دغدغه درستی که برای سلامت ، بهداشت و همین‌طور درس بچه‌ها داریم نیازهای روحی و چالش‌های مرتبط با مهارت‌های اجتماعی آن‌ها را جدی بگیریم. بخشی از ماجرا به عهده مسئولان است از رسانه ملی  تا آموزش و پرورش، اما نقش خانواده‌ها هم ویژه است و حتی در روزهای قرنطینه و در خانه هم می‌توانند بخشی از چالش‌ها را لحاظ کنند. در این پرونده با کمک یک جامعه‌شناس و یک روان‌شناس کودک به نقش خانواده‌ها پرداخته‌ایم. با ما باشید.          

 

 

زنگ‌خطرهای عادت کردن کودکان به زندگی‌کرونایی

یک روان‌شناس از آسیب‌های طولانی‌شدن محدودیت‌های کرونایی بر کودکان می‌گوید و چند توصیه به والدین دارد

دکتر ساحل گرامی |  روان‌شناس کودک

یکی از مهم‌ترین نیازهای کودکان برای داشتن رشد روانی مناسب، ارتباط با همسالان بود. تا پیش از شروع ویروس کرونا این نیاز به صورت طبیعی در مهدکودک، مدارس، خانه‌های بازی و پارک‌ها محقق می شد و آن‌قدر مسئله‌ای روتین بود که شاید بیشتر اوقات این امر به چشم والدین نمی‌آمد و متوجه اهمیت آن نبودند اما اکنون که بیش از 14 ماه از خانه‌نشینی کودکان می‌گذرد، اهمیت آن بیش از پیش مشخص شده است. در ادامه نکاتی در همین باره از منظر روان‌شناسی مطرح خواهد شد.

 

  کودکانی که به خانه‌نشینی عادت کرده‌اند

اگر توجه کرده باشید پارسال در ابتدای روزهای قرنطینه به شدت دلتنگ مهمانی، عروسی، ارتباطات اجتماعی با دوستان و خویشاوندان بودیم ولی به مرور این نیاز کمتر شد و هم اکنون شاید نیازی به ارتباط آن چنانی با اطرافیان‌مان احساس نمی‌کنیم و به آن روزها با حالتی ناآشنا نگاه می‌کنیم. ذات انسان‌ها به گونه‌ای است که به هر چیزی به سرعت عادت می‌کنند. کودکان هم از این قاعده مستثنا نیستند و طی این یک سال بسیاری از آن‌ها به خانه نشینی عادت کرده‌اند و دیگر دلتنگی دوستان را نمی‌کنند و تماشای تلویزیون، بازی با موبایل و تبلت را به بیرون رفتن ترجیح می‌دهند. همین امر باعث می‌شود موقعی که در موارد محدود از خانه خارج می‌شوند از والدین بخواهند که سریع‌تر به منزل برگردند، یا هنگام ملاقات با دوستان برای باز کردن صحبت یا شروع بازی با آن‌ها مهارت لازم را نداشته باشند.

  ذهن کودکان دیگر آرام نیست

در این مدت بسیاری از ما به تجربه دریافته‌ایم که فرزندان‌مان تحت تاثیر محدودیت‌های کرونایی قرار گرفته‌اند. آن‌ها از بودن در موقعیتی محدودکننده که انتهایی هم برای آن ترسیم نمی‌شود، نگران هستند. البته در این بین برخی عوامل دیگر هم می‌تواند به اضطراب و ناراحتی آن‌ها دامن بزند که کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد؛ از آنلاین شدن مدارس تا پیام‌های بهداشتی مکرر که حالا به دفعات زیاد در میان برنامه‌های کودک هم پخش می‌شود و ... . هرچه که هست، همه این موارد باعث می شود تا ذهن کودکان دیگر مثل گذشته آرام نباشد.

  افسردگی هم در کمین کودکان است

در دوران شیوع کرونا افراد و به ویژه کودکان از بعضی نیازهای ضروری‌شان برای افزایش سلامت روان محرومند و همین مسئله آثار مخربی روی روح و روان آن‌ها به جا می‌گذارد که به دنبال آن احتمال بروز افسردگی و اضطراب در نتیجه این محرومیت‌ها بسیار بالاست. به طور مثال، چند پژوهش مرتبط در همین حوزه نشان داده که میزان افسردگی کودکان بعد از شیوع این ویروس، به طور چشمگیری در جهان افزایش یافته است و هم اکنون، هیچ برنامه‌ای برای مدیریت و توجه به این موضوع وجود ندارد.

  دچار سندروم خبر بد می‌شوند

هر بحرانی می‌تواند در ذهن کودکان تاثیر منفی بگذارد و در آینده و رفتار آن‌ها موثر باشد. کودکان از هر اتفاقی تصویرسازی ذهنی می‌کنند و این عمل در ذهن آن‌ها بسیار بیشتر از بزرگ سالان اتفاق می‌افتد. وقتی ما موضوعی را برای آن‌ها توضیح می‌دهیم، در ذهن خود شروع به تصویرسازی مثبت یا منفی از آن موضوع می‌کنند. نوع این تصویر، بستگی به نوع بیان و تعریف ما از آن موضوع برای کودک‌مان دارد. کودکان به رفتار بزرگ سالان دقت زیادی می‌کنند. اگر خود ما وحشت کنیم و دچار سندروم خبر بد شویم، کودکان هم با مشاهده این رفتارها دچار وحشت می شوند و شروع به ساختن تصویرهای منفی در ذهن خود می‌کنند و دچار سندروم خبر بد می‌شوند. این شرایط باعث آسیب‌هایی در دراز مدت برای کودکان می‌شود.

زنگ‌هایی که باید در خانه راه بیندازید

در هر صورت به نظر می رسد چاره دیگری نیست و باید با صبوری این مراحل را طی کرد اما در ادامه راه‌حل هایی را می‌آوریم که می‌توانید از خانه‌نشینی در روزهای کرونایی استفاده بیشتری کنید تا روان سالم‌تری در انتظار فرزندان‌تان باشد.

زنگ باغبانی و گل‌کاری| تجربه پرورش گل و گیاه و رسیدگی به آن‌ها که حتی در خانه های آپارتمانی هم ممکن است، می‌تواند باعث افزایش مهارت مسئولیت‌پذیری در کودک شود. آبیاری گیاهان، کاشتن گیاه و رسیدگی به آن‌ها، شاید خیلی ساده به نظر برسد ولی در تقویت روحیه مسئولیت‌پذیری کودک بسیار موثر است.

 زنگ آشپزی| یکی از مفرح‌ترین کارها برای بچه‌ها تجربه آشپزی است. به ویژه برای بچه‌های بد غذا و بچه‌هایی که دامنه محدودی از غذاها را می‌خورند، مشارکت در فرایند آشپزی می‌تواند بسیار مفید باشد و آن‌ها طعم‌های بیشتری را تجربه کنند. علاوه بر این تجربه‌هایی مثل درست کردن مربا و کنسرو کردن سبزیجات برای بچه‌های بزرگ تر بسیار هیجان‌انگیز است.

زنگ بازی| با یکدیگر بازی کنید. هیچ چیز به اندازه بازی برای بچه‌ها احساس امنیت نمی‌آورد و باعث تحکیم روابط والدین با فرزندان نمی‌شود. در طول روز اندازه نیم ساعت با کودک بازی کنید. این بازی می‌تواند به انتخاب شما یا فرزندتان باشد.

زنگ شکرگزاری| یک جعبه شکرگزاری درست کنید. هر روز تمام اعضای خانواده جمله‌ای بنویسند و بابت چیزی در زندگی خود از پروردگار تشکر کنند و آن را در جعبه یا شیشه شکرگزاری بیندازند. این کار برای حفظ روحیه در این روزهای سخت و توجه به نکات مثبت زندگی بسیار کمک کننده است.

موارد گفته شده باعث می‌شود استفاده بهینه از این زمان شود و کودک به مهارت‌هایی دست یابد که حتما در زندگی‌اش موثر خواهد بود. بهتر است برنامه روزانه در قالب یک فهرست تهیه شود و به تفکیک زمان انجام آن‌ها مشخص شود. این کار به بهبود مهارت برنامه‌ریزی کودک کمک شایانی می‌کند.