
پرونده
تعداد بازدید : 86
در جستوجوی زمینی دیگر!
به بهانه سالروز پا گذاشتن بشر روی کره ماه برای اولین بار، مروری بر طرحهای مهم فضایی داشتهایم که در پی امکانسنجی سفر و سکونت در کرهای دیگر هستند
نویسنده : محمدعلی محمدپور | روزنامهنگار
امروز 52 سال از قدم گذاشتن انسان بر کره ماه میگذرد. لحظهای که «نیل آرمسترانگ» ساعت 22:56 بیستم ژوئیه 1969 پای چپش را بر ماه گذاشت و دقایقی بعد «باز آلدرین» خلبان فضاپیما به او پیوست. آنها بیش از دو ساعت روی ماه راه رفتند و با تحقق بخشیدن به یکی از آرزوهای دیرینه بشر او را برای سفرهای بیشتر و حتی سکونت در کرات دیگر امیدوار کردند. تا سال 1972 در ماموریتهای فضایی مختلف درمجموع 12 نفر بر سطح کره ماه فرود آمدند. اما از آن موقع تا کنون دیگر هیچ انسانی بر سطح ماه یا کره دیگری در فضا فرود نیامده است. برای این موضوع دلایل مختلفی از جمله تنگناهای اقتصادی و موانع سیاسی را ذکر میکنند. تجهیز تلسکوپها، موشکهای پرتابگر و تجهیزات فرستادن انسان به فضا، امروز هزینههای بسیار زیادی برای ناسایی دارد که نیم قرن پیش سهمی حدود 4 درصد بودجه سازمان فدرال را داشت و امروز به یک دهم آن رسیده است. همچنین فرود بر گودالها و تخته سنگهای کره ماه خطرات زیادی دارد که باعث شده کمتر طرح موفقی به وضعیت عملی برسد. اما از این مسائل گذشته در همه این سالها همچنان طرحها و برنامههای مختلفی برای حضور انسان در فضا و سکونت در کرههای دیگر برنامهریزی شده که در پرونده امروز تعدادی از مهمترین آنها را مرور میکنیم.
ماجرای فرود آرمسترانگ و آلدرین
به کجا؟ ماه
مسافت این ماموریت برای رسیدن به ماه حدود 800 هزار کیلومتر بوده است. در این مدت سه سرنشین آپولو، آرمسترانگ، بالدرین و کالینز در کابینی به اندازه یک خودروی بزرگ ساکن بودند. جمله مشهوری از آرمسترانگ ثبت شده که هنگام قدم زدن بر ماه گفته: «این قدمی است کوچک برای انسان و جهشی عظیم برای بشریت» حدود 30 ساعت از این ماموریت توسط تلویزیون به طور زنده پخش شد. پرچم آمریکا روی کره ماه نصب شد و رد پاهای آرمسترانگ و آلدرین بر سطح کره ماه جا ماند. گفته میشود به علت نبود اتمسفر و جریان هوا این رد پاها برای همیشه آنجا باقی خواهد ماند. پس از این مأموریت ناسا برای تبلیغ فعالیتها و استحکام بخشیدن به میراث خود به تکاپو افتاد اما در طول دهه ۱۹۷۰ هم مردم و هم رسانه ها شروع کردند به زیر سوال بردن هزینه های مربوط به اکتشافات فضایی. البته شکی وجود نداشت که سفر به ماه بر فرهنگ جامعه تأثیری عمیق گذاشته و شیفتگی بشر برای حضور در فضای خارج از منظومه شمسی همچنان به قوت خود باقی است.
داستان سفر یوری گاگارین
به کجا؟ فضا
سال 1960 فرایند گزینش محرمانه فرستادن اولین انسان به فضا در شوروی آغاز شد. از بین 154 خلبانی که مراحل گزینش را گذراندند، 20 نفر انتخاب شدند و با رایگیری محرمانه از آنها با اکثریت آرا، گاگارین برای این سفر دشوار و بزرگ انتخاب شد. ۱۲ آوریل سال ۱۹۶۱، در ساعت 9:07، گاگارین 27 ساله سوار بر موشکی ۳۰ متری، به وسیله فضاپیمای وستوک 1 پروازش به فضا را آغاز کرد. سفری که حدود 108 دقیقه طول کشید. ازآنجا که در آن زمان اطلاعات کافی درباره قرار گرفتن در شرایط بی وزنی و تاثیر این شرایط بر انسان وجود نداشت، تصمیم گرفته شد فضاپیما به طور کامل روی سیستم کنترل اتوماتیک قرار داده شود و پاکتی دربسته حاوی کدهای لازم به گاگارین داده شده بود تا بتواند درصورت نیاز کنترل فضاپیما را به دست گیرد. پس از بازگشت، گاگارین به عنوان قهرمان ملی شناخته و تندیسهایی از او در سرتاسر شوروی قرار داده شد و خیابانهای بسیاری به افتخار او نام گذاری شدند.
ماموریت کپلر
تلسکوپی برای رصد شبهزمینها
به کجا؟ سیارات فراخورشیدی
فضاپیمای کپلر در ۷ مارس ۲۰۰۹، از کیپ کاناورال فلوریدا در آمریکا پرتاب شد و کار خود را آغاز کرد. ماموریت اصلی کپلر که یک تلسکوپ فضایی ساخت ناساست، کشف سیارات فراخورشیدی مشابه زمین در فضاست، یعنی پیدا کردن جایی که همچون کره زمین در آینده برای جمعیت رو به فزونی این کرهخاکی قابل سکونت باشد. این تلسکوپ در فرایند تشخیص خود، درخشندگی ۱۰۰ هزار ستاره را در عرض ۵/۳ سال بررسی کرد تا نشانهای از کاهش درخشندگی بر اثر گذار سیارهای بیابد. در یکی از آخرین دستاوردهای سال ۲۰۱۳، ستارهشناسان ماموریت کپلر میگویند سیارهای همانند زمین موجود است که قابل سکونت است. دانشمندان میگویند این سیاره که کپلر 69C نامیده شده است همانند سیارههای سامانه خورشیدی در مداری ویژه پیرامون ستارهای میچرخد. این سیاره یکی از نخستین نامزدهای احتمالی داشتن زندگی فرازمینی در خود است که انسان از وجود آن آگاهی یافته است. در ضمن آخرین نتایج این برنامه فضایی نشان میدهد تعدادی از ستارههای موجود در کهکشان راه شیری، قد، قواره و مشخصات نزدیک به خورشید منظومه خورشیدی ما را دارند. در واقع با یک حساب سرانگشتی رقمی بالاتر از ۱۰ میلیارد ستاره شبیه خورشید در کهکشان ما وجود دارد که ممکن است سیارههای مشابه زمین داشته باشند.
اسپیس ایکس
رویای سفر ارزان به فضا
به کجا؟ مریخ
یکی از مشکلات سفر به فضا در تمام این سال ها هزینههای بالای آن بوده است. در این شرایط، شرکت خصوصی اسپیس ایکس که سال 2002 توسط ایلان ماسک تاسیس شده، هدفش را تحقق رویای سفر ارزان به فضا اعلام کرده است. این شرکت تاکنون یک گروه دو و یک گروه چهار نفره را از زمین به ایستگاه بینالمللی فضایی که در مدار 330 تا 435 کیلومتری زمین در حرکت است، با موفقیت اعزام کرده است. یکی از مهمترین برنامههای این شرکت اعزام انسان به مریخ بوده که بارها در سخنان ایلان ماسک بر آن تاکید شده است. هدف ابتدایی این شرکت اعزام انسان در سال 2023 بود. سپس در دسامبر 2020 مدیر اجرایی این شرکت از تحقق این برنامه در سال 2026 خبر داد. البته کارشناسان فضایی معتقدند احتمالا این برنامه تا قبل از سال 2030 امکان پذیر نباشد. ایلان ماسک البته همیشه از خطرات این سفر هم صحبت کرده، بهطوری که در یکی از اظهارات اخیرش درباره این سفر گفته: «گرچه سفری دشوار و خطرناک است که امکان دارد زنده نمانید اما یک ماجراجویی باشکوه است که جذاب به نظر میرسد.»
سفر بیبازگشت
و خارجشدن از زمین
به کجا؟ مریخ
پروژه «مارس یک» که توسط یک شرکت هلندی طرحریزی شده و دنبال میشود، یکی از مهمترین برنامههای بشر تا کنون برای سکونت در فضا بوده است. این شرکت با ثبت نام از همه داوطلبان بالای 18 سال، از آن ها دعوت کرد که در صورت تمایل به این پروژه بپیوندند و مریخ را برای ادامه زندگی خودشان انتخاب کنند. مریخ از این نظر انتخاب شد که نزدیکترین سیاره از نظر شرایط زندگی به کره زمین است، البته در بین سیاراتی که تا کنون شناختهایم. این برنامه به این دلیل بیبازگشت نامیده میشود که هنوز دانشمندان علوم هوافضا به فناوری لازم برای بلند شدن ایمن فضاپیما از سطح سیاره مریخ دست پیدا نکردهاند. با فراخوان این برنامه 202 هزار نفر به آن پیوستند که با گذشتن از بررسیها و غربالگریهای مختلف درنهایت 100 نفر از سراسر جهان با این طرح همراه باقی ماندهاند. طبق برنامهریزی انجام شده با هفت سال آموزش احتمالا در سال 2032 تعدادی از این افراد راهی مریخ خواهند شد. سفری که هفت ماه از زمین تا فرود بر مریخ طول خواهد کشید و سرآغاز فصلی تازه در اکتشافات و طرحهای فضایی خواهد بود.
آپولو 13
یک شکست موفقیتآمیز!
به کجا؟ ماه
۱۱ آوریل سال ۱۹۷۰ وقتی آپولو 13 با غرش موشک ساترن ۵ ماموریت اش را آغاز کرد ، همه چیز خوب پیش میرفت و به نظر میرسید یک ماموریت فضایی دیگر با موفقیت پیش برود. پیش از این آپولو 11 و آپولو 12 بر ماه فرود آمده بودند و به نظر می رسید این کار در حال تبدیل شدن به کاری معمولی است. زمان میگذشت و فضاپیما به ماه نزدیک و نزدیکتر میشد. دیگر فاصله چندانی تا ماه باقی نمانده بود و فضاپیما حدود ۳۲۰ هزار کیلومتر از زمین فاصله داشت که صدای یک انفجار و لرزش ناشی از آن همه چیز را تغییر داد. چراغهای هشدار فضاپیما روشن شده بود و بخشی از جریان برق و نور فضاپیما نیز از کار افتاده بود. «هیوستون، ما این جا با یک مشکل مواجه شدیم»؛ جملهای که جک سویگرت به مرکز کنترل ماموریت مخابره کرد و آغازگر ماجرایی نفسگیر برای فضانوردان و متخصصان مرکز کنترل بود. اندکی پس از انفجار برنامه فرود بر سطح ماه لغو شد. اما این مسئله در مقابل حفظ جان فضانوردان و بازگشت آنها به زمین مشکلی بیاهمیت بود. بازگشت این فضاپیما آن قدر به چالش بزرگ جهانی تبدیل شده بود که در یکی از روزنامههای آن روزهای تهران خبر عجیب پهن شدن سفره نذری توسط یک شهروند تهرانی برای بازگشت موفقیت آمیز آپولو 13 منتشر شد! سرانجام ۱۷ آوریل ۱۹۷۰ سه فضانورد این ماموریت سخت بر سیاره مادریشان در سلامت قدم گذاشتند. فضانوردانی که موفق به فرود بر سطح ماه نشدند، اما بازگشت موفقیتآمیز آنها به زمین برای همه یک پیروزی بزرگ و شگفتانگیز بود.
منابع این بخش از پرونده: زومیت ، دیجی رو، independent