پرونده
تعداد بازدید : 94
آیا بیخبری، خوش خبری است؟
در روز جهانی «بیخبری خوش خبری» سراغ پاسخ به این سوال رفتیم که آیا لازم است از همه اتفاقات جهانی مثل جنگ، کرونا، قتلها و... با خبر باشیم؟ آیا راهی برای مدیریت آن وجود دارد؟
نویسنده : سید سورنا ساداتی | روزنامهنگار موفقیت
امروز 11 سپتامبر، روز جهانی No news is good news است، یا بهقول ما «بیخبری، خوشخبری است» که تقریبا از سال 2006 هر ساله در دنیا جشن گرفته میشود. سایت daysoftheyear.com درباره دلیل نامگذاری این روز نوشته که: «بهطور دقیق، زمان و علت انتخاب این نام برای روز 11 سپتامبر مشخص نیست؛ اما هرچه که هست، با پیشرفت رسانهها این ضرورت احساس میشد که حداقل یک روز در سال، بیخبری را تجربه کنیم تا یاد بگیریم نیازی به شنیدن همه اخبار نیست».
خب شاید نگاه هر کسی به زندگی و اخبار پیرامونش یکجور باشد و نتوان برای همه یک نسخه قطعی صادر کرد اما میشود به این مناسبت جالب فکر کرد. حتی اگر سرمایهگذار هستیم و پولمان با اتفاق روز دنیا و سهام مختلف کم و زیاد میشود هم شاید به همه اخبار نیاز نداشته باشیم. از طرفی اگر یک آدم فعال باشیم و بخواهیم دنیای بهتری هم بسازیم شاید لازم باشد که از لایه اول اخبار رد شویم و بهجای آنکه بدانیم زمین مدام در حال گرم شدن است یا طلاق زیاد شده و کودکان کار وضع بدی دارند، روی سمت عمیق مسائل فکر و مطالعه کنیم، یعنی چرا و چگونه شرایط به این وضع رسیده، راه پیشگیری و درمان مشکلات چیست؟ اما بیشتر اوقات اخبار به ویژه از نوع آنلاین و در لحظه عمق لازم را برای تاثیرگذار بودن به ما نمیدهد و فقط ما را با میزان بالایی از اخبار که خیلیهایش کاربرد یا اهمیتی هم ندارد سرگرم یا نگران میکند.
سایت daysoftheyear.com در ادامه مینویسد: «فقط یک امروز، شنیدن 24 ساعته اخبار را فراموش کنید. این بهترین فرصت برای مدتی استراحت از اخبار روزانه است. فقط یک روز از سکوت خبری لذت ببرید و دیگر نگران همه چیزهای اشتباه نباشید. در این روز از همه اتفاقات بد مانند حوادث، بلایا، غمها و مصیبتهایی که هر روز در جایی از سراسر جهان رخ میدهد، فاصله بگیرید. توصیه میکنیم فقط همین امروز تلویزیون و رادیو را خاموش کنید، به روزنامه ها نگاه نکنید و به سایتها و شبکههای اجتماعی سر نزنید. این بهآن معنا نیست که مردم نباید به مشکلات همسایه و حوادث جهانی اهمیت دهند بلکه فقط یک بار در سال از همه بدیها فرار میکنند. اگر روزانه فقط درباره مسائل اجتماعی، سیاسی و مصیبتها میشنوید، ممکن است آن قدر ترسناک یا بیاعتماد شوید که دیگر نتوانید یک زندگی شاد داشته باشید». در این پرونده از جنبههای مختلف این موضوع را بررسی کردیم، با یک روانشناس و البته با کمک کتاب «پیگیر اخبار نباشید» اثر رولف دوبلی و با ترجمه عادل فردوسیپور.
چرا و چگونه پیگیر اخبار نباشیم؟
دوبلی در کتابش ، اعتیاد به خبرهای ریز و درشتی را که به ویژه در فضای آنلاین منتشر میشود
برای زندگی بهتر مضر میداند
رولف دوبلی داستاننویس، سرمایهگذار و نویسنده کتاب معروف «هنر شفاف اندیشیدن» در اثر جنجالیاش «پیگیر اخبار نباشید» که در ایران توسط عادل فردوسیپور و بههمت نشر «چشمه» منتشر شده، به معتادان اخبار راهکارهایی ارائه میکند تا بتوانند با رهایی از پیگیری لحظهای هر نوع خبری، زمان بیشتری را روی تمرکز و افزایش مزیتهای نسبی خود بگذارند. این کتاب پیش از همهگیری کووید 19 منتشر شد اما بهشدت در این روزها کاربرد جدیتری پیدا کرده است. در این کتاب دوبلی از این میگوید که چطور معتاد اخبار بوده، و بهتدریج با ورود اینترنت به زندگی مردم، اعتیادش دوچندان شده، اما بهمرور بر وسوسه چک کردن اخبار غلبه میکند. او با حوصله بهما میگوید چرا و چگونه باید بر این وسوسه غلبه کنیم. در ادامه بخشهایی از کتاب را مرور میکنیم. ناگفته نماد این مرور کوتاه صرفاً برای آشنایی شما با ایده کلی کتاب بوده و بهمعنای تایید تمام محتوای آن و بینیاز شدن شما از مطالعه خود کتاب نیست.
عادل که متحول نشد| عادل فردوسیپور مجری و گزارشگر کشورمان در مقدمه کتاب اعتراف میکند با ترجمه کتاب متحول نشده اما انگیزههایش در پیگیری خوره مانند اخبار کم شده. اما دوبلی میگوید در مقطعی از خودش پرسیده آیا با مطالعه و چک کردن در لحظه این میزان از خبر درک بهتری از دنیا داری؟ و آیا تصمیمهای بهتری میگیری؟ پاسخ به هردو سوال برای دوبلی منفی بوده. اما شاید برای برخی از ما پاسخ متفاوت باشد.
فوری یا مهم| یکی از ایراداتی که دوبلی به اخبار به ویژه بهشکل در لحظه و برخط وارد میداند ایناست که خبر فوری را در همهجای دنیا، بهجای خبر مهم جا میزنند. ما به این میزان از خبر فوری نیاز نداریم چون بیشترشان برای ادامه زندگی بهتر ما مهم نیستند.
قالبی که شناخت واقعی ایجاد کند| دوبلی معتقد است اخبار با بمباران ذهن مخاطب توجه او را از نکات مهم پرت میکنند و در عوض درک عمیقی ارائه نمیکنند. اما از نظر او قالبهایی وجود دارند که شناخت واقعی از جهان منتقل کنند اما مثل خبر اعتیارآور هم نباشند. مثل مقالات نشریات و روزنامهها که بهلایههای بعدی خبر پرداختهاند. به ویژه اگر مقالهها توسط متخصصان نوشته شده باشد.
اطلاعات عمومی یا مزیت نسبی؟| یکی از نکات مهم دوبلی درباره خبر این است که مهمترین خبر در دنیا، بهمحض انتشار تبدیل به اطلاعات عمومی میشود و چون همه از آن با خبر هستند پس مزیت نسبی برای فرد محسوب نمیشود. اما اگر فرد دنبال آگاهی از پیش زمینه موضوع باشد چون آن محتوا بین عموم گسترش پیدا نکرده پس باعث برتری فردی میشود که بهجای خبر، مقاله یا کتابی درباره آن خوانده است.
نفوذ در پیله بیخبری| البته دوبلی موافق بیخبری نیست. او اعتیاد به چک کردن مدام اخبار و لینکها را نقد میکند. از نظر او مهمترین اخبار به شیوههای مختلف مثل گپ زدن با دوستان یا خانواده، به پیله بیخبری فرد نفوذ میکنند و در نتیجه اگر در زندگی ما موثر باشند بالاخره ما از آنها مطلع خواهیم شد.
روش ترک اعتیاد بهخبر| دوبلی معتقد است باید روش کسب اطلاع از اخبار را برای ترک این اعتیاد تغییر داد. برای شروع اشتراک یک هفتهنامه، یا اختصاص زمان مشخص برای مطالعه اخبار مهم یک روزنامه پیشنهاد خوبی است. روزنامه پیگیری اخبار را بهزمان خاصی محدود میکند. در بحث تغییر برای تثبیت یک عادت جدید، گفته میشود باید متناسب با هدف، یک روند تعریف کرد و عواملی که این روند را مخدوش میکنند ترک کرد. با گوشی که هر لحظه در دسترس و کلی خبر در آن موجود است که بیشترشان پیشپا افتاده بوده و چون فوری محسوب میشوند اطلاعات کافی ندارند نمیتوان اعتیاد به خبر را ترک کرد.
شکر ذهن| دوبلی معتقد است اخبار همانند شکر زودهضم، اشتهاآور و بینهایت زیانآور است. طعم لقمههایی که رسانهها به ما میخورانند دلپذیر است ولی هیچ فایدهای برای فرونشاندن عطش ما برای کسب دانش نمیکنند. همانطور که تغذیه سالم برای بدن و جسم اهمیت دارد، تغذیه ذهن و روان هم به همان اندازه ضروری است. خب کتاب، بعد از مطالعه مقالهها، پیشنهاد جدی نویسنده کتاب «هنر شفاف اندیشیدن» است. البته او برای مطالعه کتاب هم قواعدی پیشنهاد میکند که از این بحث فراتر است.
اخبار، خارج از دنیای شایستگی ماست | اما پای دلایل دیگری هم برای ضرورت ترک اخبار در میان است. دوبلی میگوید اطلاعاتی را که انتخاب میکنید تا وارد ذهن خود کنید به شکلی انتخاب کنید که در دایره شایستگی شما قرار بگیرند یعنی این اطلاعات متناسب با موضوعاتی باشند که شما را به هدفتان نزدیک کنند و در حوزه تخصص تان باشند تا شما را متخصصتر کنند.
اخبار تصویر کلان را مغشوش میکند| اما به نظر دوبلی اگر فکر میکنید با پیگیری اخبار جهان را بهتر میفهمید سخت در اشتباهید. چون فقط اعتمادبهنفس شما آنهم بهصورت کاذب افزایشیافته است. اگر شما از اخبار روزانه اجتناب کنید بعد از چند ماه درک واضحتری از جهان را در خود احساس میکنید.
اخبار و خطای تایید| پیش از این در زندگی سلام با خطای شناختی «تایید» آشنا شدیم. اینکه ذهن ما دوست دارد اطلاعات را فیلتر کند تا فقط چیزهایی را که با پیشفرضهای ما مطابق است ببیند و باور کند و چیزهایی را که به نظرات ما در تضاد است نادیده بگیرد. در واقع اخبار در میزان زیاد، نظرات و دیدگاههای اشتباه ما را تایید میکند و باعث میشود طرز فکر ما محدود شود چون خبرهای دلخواه را میبینیم و فکر میکنیم همه نظراتمان درست هستند.
جوشش آتشفشان نظر| شنیدن اخبار باعث میشود ما نظرات مختلفی ارائه دهیم که در بیشتر موارد هیچ سررشته تخصصی در آن زمینه نداریم یا نظرات مختلفی از اطرافیان بشنویم که آنها هم در آن زمینه تخصصی ندارند و صرف شنیدن یک خبر نظر میدهند. پس اخبار باعث قضاوت اشتباه یا سردرگمی ما میشود.
اخبار چاپی بهمراتب بهتر از اخبار آنلاین هستند چون با افزایش تعداد لینکهای ارجاعی موجود در یک متن درک ما از آن مطلب کاهش می یابد. هر بار که به یک لینک جدید برمیخورید مغزتان باید تصمیم بگیرد که آیا روی آن کلیک کند یا نه؟ این عامل حواسپرتی دایمی است. انگار یک نفر مدام به در خانهتان بکوبد یا تلفنتان هر دو ثانیه یکبار زنگ بخورد.
اخبار شهرت کاذب ایجاد میکند| درگذشته پیوندی میان قابلیت و شایستگی با شهرت وجود داشت ولی امروزه اخبار با پرداختن به موضوعات جالبی مثل سلبریتیها باعث ناشناخته ماندن موضوعات و افراد مهمتر شده است مثل فردی که واکسنی را کشف کرده و جان هزاران انسان را نجات داده است.
اینروزها با انبوهی از اخبار مرتبط با فراگیری کرونا، ما در محاصره اخبار بد هستیم و ضرورت نادیده گرفتن اخبار در میزان بالا بیشتر حس میشود. اصول کلی پیشگیری از ابتلا یکی است پس فرق چندانی ندارد چهسویههای جدیدی آمده و چند نفر در کشورهای مختلف مبتلا شدهاند. شاید ما در دوران کرونا، بهجای میزان زیادی از اخبار کوچک که خیلیهایشان هم درست نیست به همان محتوایی که دوبلی میگوید نیاز داریم، محتوایی که به ما عمق بدهد، دید تازهای برای مواجهه با این پدیده تلخ در ما ایجاد کند و باعث مزیت ما شود. فارغ از کرونا، درباره موج خبر و شایعه به ویژه در فضای آنلاین راجع به هر پدیدهای، همین بحث عبور از لایه اول خبر و توجه به نگاه تحلیلی به آن مهم است.
بی خبری نه
مدیریت رصد اخبار آری
در دنیای امروز نمیتوان از شنیدن اخبار اجتناب کرد اما ضرورت دارد تعادلی در شنیدن و بررسی اخبار ایجاد کرد
دکتر مهدی سودآوری | روان شناس و مدرس دانشگاه
آیا واقعا بیخبری، خوشخبری است؟ در قرن بیستویکم با ظهور شبکههای اجتماعی و ...، دستیابی به چنین چیزی ممکن است؟ نقش ما در این بین چیست؟ در دنیای پرحادثه و پراز خبرهای جورواجور، در خیلی از مواقع بیخبری و اطلاع نداشتن از اخبار، حوادث و اتفاقات به ویژه بد و منفی میتواند مایه آرامش و حفظ روحیه مثبت تلقی شود. در ضمن، فجایع تکرار شونده هم ارزش خبری خود را از دست میدهند مثل میزان فوتیهای کرونا که حتی با افزایش میزان آن جوامع امروز توجه کمتری به آن دارند تا در اوایل سال ۲۰۲۰ میلادی.
نشنیدن اخبار بد، فایده دارد
از آن جا که بیشتر اخبار موجود در رسانهها، مطبوعات و حتی خبرهای رایج بین مردم که دهان به دهان منتقل میشود و میتواند برای بیشتر مردم ارزش خبری داشته باشد، خبرهای خوبی نیستند بنابراین بیاطلاعی و بیخبری از این دسته از خبرها میتواند تاثیر مثبتی بر روحیه فرد داشته باشد و او را از اتفاقات بدی که در دنیای اطراف فرد میافتد دور نگه دارد. در ضمن لازم نیست یک فرد از همه چیز و از همه اتفاقات مطلع باشد، به ویژه اتفاقاتی که اغلب آنها گویای نکته مثبتی در دنیای پرآشوب کنونی ما انسانها نیست.
اخباری که باعث نتیجهگیریهای اشتباه میشود
یک نوع دیگر خبر، در زندگی روزمره فردی است یعنی اتفاقاتی که برای اطرافیان پیش میآید. در این جا با اطمینان بیشتری میتوان گفت که بیخبری، خوشخبری است. هیچکس هر روز نمیگوید که حالم خوب است! ولی اگر بیمار شود خبر بیماری او زود به گوش دیگران میرسد. پس اگر از کسی خبر خاصی ندارید احتمالا مشکل بزرگی نداشته و زنده است! توجه به جنبههای نامتعارف زندگی برای گفتوگو اثرات جانبی هم دارد. افراد هر چیزی را بیشتر بشنوند خیال میکنند فراوانی بیشتری دارد. برای مثال خبر جدایی یا خیانتزناشویی افراد خیلی زود در بین خانواده و دوستان پخش میشود بعد از آن جا که زوجی که به خوبی و خوشی زندگی میکنند هر روز نمیگویند امروز به همسر خود خیانت نکردم! این تصور در افراد ایجاد میشود که اکثر ازدواجها مشکلدار هستند!
هر خبری را نباید شنید
موضوع بعدی تبدیل شدن اخبار تخصصی علمی و شایعات به اخبار مثبت است. تحقیقات علمی را افراد کمی دنبال میکنند پس خیلی زیاد پخش نمیشوند اما شایعات درباره زندگی افراد مشهور بیشتر جلب توجه میکند چون سبکی از زندگی را که برای اکثریت مردم قابل دستیابی نیست نشان میدهند، در واقع رویا میفروشند که اثرات مخرب اجتماعی زیادی دارد مثل توقع یک شبه پولدار شدن. در واقع افرادی که تبلیغ توجه به اخبار مثبت را میکنند، دقت نمیکنند که اخبار مثبت(غیر از قتل و جنایت و فاجعه) دقیقا از چه مواردی تشکیل شده و چه اثراتی دارد. در دنیای امروز شاید نتوان از دریافت اخبار بد اجتناب کرد، مگر آن که کلا از اجتماع و حوادث اجتماعی خود را حذف کنیم اما میتوان تعادلی در دریافت اخبار ایجاد کرد. مثل دنبال کردن صرفا یک بخش خبری یا یک منبع. از صبح تا شب صدها بخش خبری از تلویزیون پخش میشود یا بولتن خبری در صفحات مجازی مطبوعات درج میشود، اگر همه آن ها را که بخش اعظم آن ها تکراری است، پیگیری کنیم اوضاع جالبی نیست.
شنونده حرفهای خبرها شویم
مهم ترین موضوع درباره دریافت اخبار این است که در خود توان ذهنی و روحی تحمل ناکامی، ابهام و درد را ایجاد کنیم تا یک شنونده آماتور اخبار نباشیم. زندگی در این جهان به صورت کاملا عادلانه یا منطقی نیست پس متاسفانه اتفاقات ناخوشایند پیش میآیند، بنابراین باید از دنیای خود خبر داشته باشیم تا بتوانیم موفق شویم اما صرف دریافت خبر هم کافی نیست. درباره اخبار فکر کنید، تحلیل کنید و اگر امکان دارد کاری انجام دهید تا دنیا جای بهتری شود. اگر از فقر خبری پخش میشود، دست یک نیازمند را بگیریم. این گونه هم از شرایط جامعه خود آگاه هستیم، هم توازن انرژی منفی خبر با انرژی مثبت مفید بودن به نفع انرژی مثبت خواهد شد. اگر اخبار فوت و بیماری این روزها زیاد شده است، با اطرافیان، خانواده و دوستان مهربانتر باشیم و به آنها ابراز محبت کنیم، هدیههای کوچک بخریم. اینگونه احساس انفعال و مثل باتلاق در مشکلات فرو رفتن نخواهیم کرد. ممکن است هر خبری خوب نباشد اما با رفتار خوب خود دنیای بهتری میشود ساخت.