بشر همیشه در پی این بوده‌است که با کنترل اذهان افراد مختلف، آن‌ها را به خدمت خود دربیاورد. این هدف شیطانی همیشه سوژه جالب دنیای داستان‌ها بوده‌ ولی انجام آن در دنیای واقعی با ترد ید همراه بوده‌اند. ادعا می شود نازی‌ها  اولین کسانی بوده اند که به طور علنی و مستقیم با آزمایش‌های گوناگون سعی کرده‌اند میزان کنترل ذهن انسان‌ها را بسنجند. بعد از آن‌ها ژاپنی‌ها با «واحد 731» و شوروی‌ها با «کاگ‌ب» این امر را پیش بردند و فاجعه‌های انسانی دهشتناکی را رقم زدند. سازمان «سیا» هم که از این امور مطلع شده بود، اواسط جنگ کره پروژه‌ای را به‌نام «ام‌کی‌اولترا» راه انداخت تا از بقیه رقبا عقب نیفتد؛ برنامه‌ای که سرانجام توسط روزنامه‌نیوریورک تایمز افشا شد و رسوایی بزرگی در آمریکا به بار آورد. در پرونده امروز زندگی‌سلام به سراغ این موضوع می رویم و به معرفی بعضی از جنبه‌های افشاگرانه و فاجعه‌ بار آن می‌پردازیم. 

پروژه‌ ام‌کی‌اولترا چیست؟
«ام‌کی‌اولترا MK-Ultra» اسم رمز یک پروژه فوق محرمانه سیا بود که در آن آژانس جاسوسی آمریکا صدها آزمایش مخفیانه -گاه روی شهروندان آمریکایی ناآگاه- انجام داد تا نتیجه استفاده از  ال‌اس‌دی (نوعی ماده روان‌گردان) و مواد مخدر را برای کنترل ذهن و استفاده از سیگنال‌های الکتریکی را به منظور جمع‌آوری اطلاعات و شکنجه روانی ارزیابی کند. اگرچه پروژه ام‌کی‌اولترا از سال 1953 تا حدود 1973 ادامه داشت، جزئیات آن تا سال 1975 در جریان تحقیقات کنگره درباره فعالیت‌های غیر انسانی گسترده سیا در ایالات متحده و در سراسر جهان عمومی نشد. جرقه استفاده از این پروژه برمی‌گردد به دهه‌های 1950 و 1960 یعنی اوج جنگ سرد که در آن دولت آمریکا می‌ترسید عوامل شوروی، چین و کره شمالی از کنترل ذهنی برای شست‌وشوی مغزی اسیران جنگی آمریکایی در کره استفاده کنند. یک توافق مخفیانه میزان بودجه سیا برای این پروژه را در سال 1953، 6درصد از بودجه کل عملیاتی سیا آن‌هم بدون نظارت یا حسابرسی اعلام کرد.

ریشه‌های پروژه‌ ام‌کی‌اولترا چه‌بود؟
هدف عملیات مخفیانه ام‌کی‌اولترا توسعه تکنیک‌هایی بود که می‌توانست علیه دشمنان برای کنترل رفتار انسان با مواد مخدر و سایر دستکاری‌های روانی استفاده شود. این پروژه به سرپرستی دکتر «سیدنی گوتلیب»، به دستور «آلن دالس»، رئیس سیا در 13 آوریل 1953، عمدتاً در واکنش به استفاده ادعایی شوروی، چین و کره شمالی از تکنیک‌های کنترل ذهن روی اسیران جنگی ایالات متحده در کره، راه‌اندازی شد. سیا می‌خواست از روش‌های مشابه درخصوص اسیران خود استفاده کند. سیا همچنین علاقه‌مند بود رهبران خارجی را با چنین تکنیک‌هایی تحت کنترل درآورد و بعدها چندین طرح را برای مبارزه با «فیدل کاسترو» ابداع کرد. در سال 1964، این پروژه به «MK-SEARCH» تغییر نام داد. هدف این آزمایش‌ها دستیابی به یک دارو برای استفاده در بازجویی از جاسوسان مشکوک شوروی در طول جنگ سرد و کشف راهی برای کنترل ذهن بود. دانشمندانی که روی پروژه «ام کی اولترا» کار می کردند پس از دزدیدن افراد، آن‌ها را هیپنوتیزم و پس از دادن داروهای روان گردان، مدتی آن‌ها را در جایی تنها نگهداری می کردند و مدام کاری را که باید انجام می دادند به آن ها تلقین می کردند. این افراد که حالا با ذهنی خالی، آماده انجام هر کاری بودند، برای قتل مقامات کشورهای مدنظر فرستاده می شدند. اما از آن‌جایی‌که بیشتر سوابق پرونده‌های جاسوسان در سال 1972 به‌دستور مدیر آن زمان، «ریچارد هلمز» عمدا از بین رفتند، فهم دقیق بیش از 150 پروژه تحقیقاتی که توسط برنامه‌های مرتبط سیا حمایت مالی می شدند، غیرممکن است. این برنامه‌ها شامل بیش از 150 آزمایش انسانی مثل داروهای روان گردان، فلج‌کننده‌ها و الکتروشوک‌درمانی بود. گاهی اوقات افراد می‌دانستند که در یک مطالعه شرکت می‌کنند اما در مواقع دیگر، حتی زمانی که مواد توهم‌زا شروع به تأثیرگذاری می کردند، هیچ ایده‌ای نداشتند. بسیاری از آزمایش‌ها در دانشگاه‌ها، بیمارستان‌ها یا زندان‌های ایالات متحده و کانادا انجام  می شد. بیشتر این موارد بین سال‌های 1953 تا 1964 انجام شد اما مشخص نیست که چند نفر در این آزمایش‌ها شرکت داشته‌اند.

  آزمایش‌ روی قربانیان بی اطلاع
سیا آزمایش ال‌اس‌دی را تحت هدایت شیمی دان آژانس و متخصص سموم، «سیدنی گوتلیب» آغاز کرد. سازمان معتقد بود آژانس می‌تواند از خواص تغییر ذهن دارو برای شست‌وشوی مغزی یا شکنجه روانی استفاده کند. به همین منظور و تحت نظارت پروژه ام‌کی‌اولترا، سیا شروع به تأمین مالی مطالعات کرد. دیگر تلاش‌های اولیه بر ال‌اس‌دی متمرکز بود که به‌نظر می‌رسد با گذشت زمان بیشتر تحقیقات را تشکیل داده‌است. آزمایش‌ها شامل تجویز دارو به کارمندان سیا، نیروهای نظامی، پزشکان، سایر مأموران دولتی، روسپی‌ها، بیماران روانی و عموم مردم به منظور مطالعه واکنش‌های آن‌ها، معمولا بدون اطلاع سوژه بود. آزمایشگران، قربانیان را با حبس کردن‌شان در اتاقک‌های محرومیت حسی درحالی‌که تحت تأثیر روان گردان ال‌اس‌دی بودند، شکنجه می‌کردند، روند جلسات را ضبط و نوارهای اظهارات تحقیرآمیزشان را هنگامی که در یک کت تنگ بسته شده‌بودند، پخش می‌کردند.  وزارت دفاع با همکاری سیا، در دهه‌های 1950 و 1960 به هزاران سرباز «داوطلب» داروهای توهم‌زا داد. علاوه‌بر ال‌اس‌دی، ارتش همچنین «کوئینوکلیدینیل بنزیلات»، یک توهم‌زا با نام رمز BZ را آزمایش کرد.

عملیات اوج نیمه شب
عملیات اوج نیمه‌شب «Midnight Climax»، یک پروژه ام‌کی‌اولترا بود که در آن روسپی‌های دراستخدام دولت، مردان ناآگاه را به «خانه‌های امن» سیا می‌کشیدند و در آن‌جا آزمایش‌های مواد مخدر انجام می‌شد. سازمان سیا به این مردان ال‌اس‌دی می‌داد و سپس در‌حالی‌که گاهی‌اوقات پشت یک آینه دوطرفه چیزی می‌نوشیدند، آثار دارو را بر رفتار مردان مشاهده می‌کردند. در اتاق‌های روسپی‌ها هم دستگاه‌های استراق سمع به‌شکل پریز برق نصب شده‌بود. بیشتر آزمایش‌های عملیات اوج نیمه‌شب در «سانفرانسیسکو»، «مارین» کالیفرنیا و نیویورک انجام می‌شد.بر این برنامه نظارت کمی وجود داشت و ماموران سیای درگیر پروژه اذعان می کردند جو آزادانه و پارتی‌مانندی بر آن حاکم بود. روش دیگر تزریق «باربیتورات» به یک بازو و «آمفتامین» به دست دیگر بود. باربیتورات‌ها ابتدا در فرد مدنظر آزاد می‌شد و به‌محض این‌که سوژه شروع به خوابیدن می‌کرد، آمفتامین‌ها آزاد می‌شد. فرد در این مرحله شروع به پراکنده‌گویی می‌کرد و گاهی‌اوقات در این میان امکان بازجویی از او وجود داشت. به‌مرور این روند کنار گذاشته‌شد چون اغلب منجر به مرگ بیمار در اثر عوارض جانبی دارو می‌شد و بازجویی بیشتر را غیرممکن می‌کرد. آزمایش‌های دیگر شامل استفاده از موادی مثل «هروئین»، «مسکالین»، «سیلوسایبین»، «اسکوپولامین»، «ماری‌جوانا»، «الکل» و «سدیم پنتوتال» بود.

خودکشی یا قتل دانشمند سیا؟
«فرانک اولسون»، بیوشیمی‌دان ارتش ایالات متحده و محقق سلاح‌های بیولوژیکی، بدون آن‌که اطلاعی داشته‌باشد، در سال 1953 در یکی از آزمایش‌های ال‌اس‌دی سیا شرکت داده‌شد و یک هفته بعد، پس از یک دوره روان‌پریشی شدید خودکشی کرد.  گویا «فرانک اولسون» در سال 1953 در یک خلوتگاه سیا، الکل نوشید که مخفیانه با ال‌اس‌دی پر شده‌بود. جسد فرانک اولسون در سال 1994 نبش قبر شد و جراحات جمجمه حاکی از آن بود که قبل از خروج از پنجره بیهوش شده‌است.  در سال 1975 هیئت بازرسی راکفلر اطلاعاتی راجع به پروژه‌های محرمانه سیا به‌دست آورد و خانواده او را هم مطلع کرد. در این تحقیقات مشخص شد اولسون تحت آزمایش قرار گرفته و بدون این‌که از این موضوع اطلاع داشته‌باشد، داروی ال‌اس‌دی روی خودش هم تست شده‌است. اولسون از قدرت تخریب نوعی باکتری خاص و استفاده ارتش از بمب‌های میکروبی آگاه بود، ازطرفی از نزدیک شاهد مرگ بسیاری از افراد بی‌گناه بر اثر تزریق دارو، شکنجه و آزمایش‌های مختلف این سازمان بود و بارها اظهار پشیمانی کرده‌بود. همین موضوع باعث شد تا سازمان احساس خطر کند و گمان ببرد که ممکن است او اطلاعات محرمانه سیا را فاش کند. در آن زمان، «جانسون» رئیس جمهور آمریکا بود و پس از این افشاگری به‌طور سری و مخفیانه با خانواده اولسون ملاقات کرد. او به تمام اتفاقات رخ‌داده اعتراف و از خانواده اولسون عذرخواهی کرد. سازمان سیا هم مبلغ 750هزار دلار به‌عنوان حق‌السکوت به خانواده اولسون پرداخت کرد تا از پیگیری بیشتر آن‌ها جلوگیری کند.
 

 افشاگری‌هایی از پروژه ام‌کی‌اولترا
«کن کیسی»، نویسنده رمان معروف «دیوانه از قفس پرید» در سال 1962 زمانی که دانشجوی دانشگاه استنفورد بود، برای آزمایش‌های ال‌اس‌دی داوطلب شد. کیسی بعداً به تبلیغ این ماده پرداخت و میزبان مهمانی‌هایی با مصرف ال‌اس‌دی بود که آن‌ها را «تست اسید» می‌نامید. در این مهمانی‌ها مصرف مواد مخدر با اجرای موسیقی توسط گروه‌هایی ازجمله «Grateful Dead» و روان گردان هایی مانند رنگ فلورسنت و چراغ‌های سیاه ترکیب می‌شد. افراد برجسته دیگری که بنا به گزارش‌ها برای آزمایش‌های موردحمایت سیا با ال‌اس‌دی استفاده شدند، عبارت‌اند از «رابرت هانتر» ترانه‌سرای Grateful Dead، «تد کاچینسکی»، ریاضی‌دان معروف و قاتل زنجیره‌ای که به‌نام «بمب افکن» و قاتل شناخته می‌شود، «جیمز جوزف» یک قاتل سریالی دیگر و «وایتی بولگر»، اوباش و سرکرده یک باند گانگستری بدنام در بوستون. سرانجام در سال 1974، «سیمور هرش»، روزنامه‌نگار نیویورک‌تایمز، داستانی را درباره چگونگی انجام آزمایش‌های مواد مخدر غیرقانونی توسط سیا و عملیات جاسوسی غیرقانونی روی شهروندان آمریکایی منتشر کرد. گزارش او روند افشای جزئیات سریالی درباره این پروژه را آغاز کرد. سال بعد، رئیس‌جمهور فورد، در پی رسوایی واترگیت(مربوط به رئیس جمهور قبلی) و در بحبوحه بی‌اعتمادی فزاینده به دولت ایالات متحده، برای تحقیق درباره فعالیت‌های غیرقانونی سیا ازجمله پروژه ام‌کی‌اولترا کمیسیونی تشکیل داد که توسط معاون رئیس جمهور، «نلسون راکفلر» رهبری می‌شد. به‌علاوه کمیته «کلیسا» تحت سرپرستی «فرانک چرچ»، سناتور دموکرات آیداهو تحقیقات گسترده‌تری را درباره سوء‌استفاده‌های سیا، اف‌بی‌آی و دیگر سازمان‌های اطلاعاتی ایالات متحده درطول ر‌یاست جمهوری «ریچارد ام.نیکسون» و پس از استعفای او آغاز کرد. کمیته کلیسا نقشه‌هایی برای ترور رهبران خارجی از جمله «فیدل کاسترو» رهبر کوبا و «پاتریس لومومبا» رهبر استقلال کنگو افشا کرد. این افشاگری‌ها منجر به فرمان اجرایی فورد در سال 1976 درباره فعالیت‌های اطلاعاتی شد که آزمایش مواد مخدر روی افراد را ممنوع می‌کرد، مگر با رضایت آگاهانه، کتبی و درحضور یک شاهد بی‌طرف.

  کانادا، قربانی بعدی
این آزمایش‌ها زمانی به کانادا صادر شد که سیا دکتر «کامرون» ، نویسنده کتاب «مفهوم رانه روانی» را که به‌نظر سیا بسیار جالب بود، به خدمت گرفت. او در این کتاب، نظریه خود را درباره درمان جنون که شامل پاک کردن خاطرات موجود و بازسازی کامل روان بود، شرح داد. او هر هفته به مونترال می‌رفت تا در موسسه یادبود «آلن» کار کند. به‌نظر می‌رسد سیا آزمایش‌های بالقوه مرگباری را به او داده‌است که روی شهروندان غیرآمریکایی استفاده کند. کامرون علاوه‌بر ال‌اس‌دی، داروهای فلج‌کننده مختلف و همچنین درمان شوک الکتریکی را با قدرت 30 تا 40برابر معمول آزمایش کرد. آزمایش‌های او شامل قرار دادن آزمودنی‌ها در کمای ناشی از دارو برای هفته‌ها در یک زمان (تا سه ماه در یک مورد) در حین پخش نوارهای نویز یا جملات تکراری ساده بود. آزمایش‌های او معمولا روی بیمارانی انجام می‌شد که برای مشکلاتی مانند اختلالات اضطرابی و افسردگی پس از زایمان وارد مؤسسه شده‌بودند که بسیاری از آن‌ها برای همیشه از آزمایش‌های او رنج می‌بردند.  در کانادا، افشا شدن این پروژه خیلی طول کشید و در سال 1984 در یک برنامه خبری به‌طور گسترده‌ای برملا شد. معلوم شد که نه‌تنها سیا از تلاش‌های دکتر کامرون حمایت مالی کرده‌است بلکه شاید حتی تکان‌دهنده‌تر، این باشد که دولت کانادا کاملاً از این موضوع آگاه بوده و بعداً 500هزار دلار دیگر برای ادامه آزمایش‌ها تأمین کرده‌است. این افشاگری تا حد زیادی تلاش قربانیان را برای شکایت از سیا مانند همتایان آمریکایی خود از مسیر خارج کرد و دولت کانادا در نهایت با پرداخت 100هزار دلار به هر یک از 127 قربانی، از دادگاه خارج شد.
 

ام کی اولترا در فیلم و سریال
بی‌بی‌سی در یک مجموعه مستند 13قسمتی در معرفی برخی از بزرگ‌ترین مخفی‌کاری‌ها و مأموریت‌های فوق‌سری تاریخ، به بیان جزئیات مختلف پرونده اولترای آمریکاو بیمارستان مخفی نازی‌ها در زمان قبل و بعد از جنگ جهانی می‌پردازد. «WORMWOOD» یک مینی‌سریال مستند شش‌قسمتی است که درخلال مصاحبه‌ها و تصاویر آرشیوی، به بازآفرینی آخرین روزهای زندگی «فرانک اولسون»، دانشمند اصلی پروژه اولترا  و تئوری‌های مشکوک مرگ او می‌پردازد. مستند 60دقیقه‌ای دیگری به‌اسم «CIA’S Human Experiments With Mind Control» در سایت یوتیوب به افشاگری برخی از فعالیت‌های مخفیانه و غیرقانونی درگیر در پروژه کنترل ذهن می پردازد. فیلم «نردبان جیکوب» هم درباره آزمایش های غیرقانونی آمریکا روی سربازان است که باعث توهم آن ها شده! سریال دیگر، «چیزهای عجیب» یا «stranger things» است که در آن وقایع اوایل دهه80 میلادی در شهر خیالی «هاوکینز» واقع در ایالت «ایندیانا» رخ می‌دهد. در این سریال آزمایشگاهی وجود دارد که در آن روی افراد آزمایش های عجیبی می شود .

history.com ، smithsonianmag.com :منابع