مروری بر ماجرای مهیب‌ترین آتش‌سوزی‌های جهان به بهانه آتش گرفتن کلیسای چند هزارساله نوتردام

خاکسترهای به جا مانده!

پرونده
نویسنده : یاسمین مشرف | مترجم
خبر آتش گرفتن یکی از قدیمی‌ترین کلیساهای جهان که تنها در چند ساعت، بخش عمده‌ای از ساختمان اصلی‌اش به خاکستر تبدیل شد، در راس خبرهای جهان در چند روز اخیر قرار گرفته و البته در شبکه‌های اجتماعی نیز بازتاب گسترده‌ای داشته است. این کلیسای چندهزار ساله به دلیل رمان جذاب« گوژپشت نوتردامِ» ویکتور هوگو شهرتی بی مانند برای مردم جهان دارد. جالب است بدانید که این کلیسا در شهر پاریس قرار دارد و هر سال ۱۳ میلیون نفر از آن بازدید می‌کنند. ساخت این کلیسا از سال ۱۱۶۳ میلادی شروع شده و تقریباً دو قرن طول کشیده و در ۱۳۴۵میلادی به پایان رسیده است. اهمیت این بنا، افزون بر قدمت و بزرگی از لحاظ مساحت، در این است که در و دیوارهایش با آثار هنری بی نظیری توسط هنرمندانی بزرگ تزیین شده است. واضح است که آتش، حتی در کوچک‎ترین مقیاس‎ها، نیرویی وحشتناک است که وقتی از کنترل خارج شود، می‎تواند مساحت‎هایی به وسعت هزاران هزار هکتار را نابود کند. بسیاری از سرزمین‎های جهان، فرورفتن در کام این نیروی وحشتناک طبیعت را تجربه کرده‎اند اما برخی از این آتش‎سوزی‎ها به دلیل گستردگی‎شان در ذهن بشر ماندگار شده‎اند. در ادامه این مطلب و به بهانه آتش گرفتن کلیسای چند هزارساله «نوتردام» نگاهی گذرا انداخته‎ایم به داستان بزرگ‎ترین آتش‎سوزی‎های جهان که متاسفانه  از کنترل خارج شده و ویرانی‎های گسترده و قربانیان انسانی زیادی به‎جا گذاشته‎است.
    آتش‎سوزی توکیو | مرگ 100 هزار نفر
در ژانویه 1657، بیماری سل در شهر «توکیو»ی ژاپن فراگیر شد. به نظر می‎رسید یک کیمونوی(نوعی لباس در ژاپن) خاص انتقال‎دهنده بیماری است زیرا سه نفر از کسانی که آن را به تن کرده ‎بودند، جان خود را بر اثر  سل از دست دادند. در 18 ژانویه یک راهب بودایی این لباس را آتش زد. باد، آتش را گسترش داد و در نهایت، بخش گسترده‎ای از شهر را دربر گرفت. پس از آن‎که آتش بعد از دو روز خاموش شد، حدود 60 درصد از شهر از بین رفته‎ بود و 100هزار نفر یعنی حدود یک‎سوم از جمعیت شهر در آتش‎سوزی جان باخته ‎بودند. شهر توکیو بعد از این آتش‎سوزی گسترش یافت و به دو برابر وسعت قبلی خود رسید. مسئولان شهر دستورالعمل‎های جدیدی را برای جلوگیری از آتش‎سوزی در آینده اجرایی کردند که تا امروز، دیگر آتش سوزی بزرگی در این شهر اتفاق نیفتاده است.
 
  آتش‎سوزی کانادا| سوختن 500 هکتار جنگل
این آتش‎سوزی که در سال 1911 در مناطق شمال شرقی «انتاریو»ی کانادا اتفاق افتاد، باعث شد بسیاری از مردم  به قایق‎هایی که در دریاچه انتاریو قرار داشت؛ پناه ببرند. آتش تقریبا 500 هزار هکتار از جنگل‎های منطقه و چندین شهر و محل سکونت معدنچیان را نابود کرد. تعداد افرادی که جان خود را در این آتش‎سوزی از دست دادند، به ‎طور دقیق مشخص نشده است. خفه شدن رئیس معدنچیان با 22 کارگر و همسر و دخترش پس از آن‎که آتش ورودی معدن را فراگرفت و زایمان یک زن درحالی که در یک قایق گیر افتاده ‎بود از وقایعی هستند که بازماندگان این حادثه که به دریاچه پناه برده بودند، نقل کرده‎اند.
 
  آتش‎سوزی در 3 ایالت آمریکا| گردبادی مرگبار از آتش
آتش‌سوزی بزرگی که در سال 1910 در ایالات متحده آمریکا رخ داد و با نام «بیگ برن» یا سوختگی بزرگ از آن یاد می‌شود، سه ایالت آیداهو، مونتانا و واشنگتن را دربرگرفت. یکی از آتش‎نشانان این آتش‎سوزی شرایط آن زمان را این‎گونه توصیف کرده است: «صدایی مانند صدای یک آبشار یا گردباد از دور دست‎ها شنیده می‎شد که درحال نزدیک شدن بود اما این صدا در واقع صدای نزدیک شدن دیواری از آتش بود که همراه خود شاخ و برگ درختان را می‎سوزاند و نزدیک می‎شد. این آتش زمینه‎ساز آتش‎سوزی بزرگ «بیگ برن» شد که در نهایت بخش‎های بزرگی از ایالت‎های «آیداهو» و «مونتانا» را در آخرین روزهای یک تابستان بسیار خشک نابود کرد. در این آتش‌سوزی گسترده که باعث نابودی سه میلیون هکتار جنگل شد، بیش از 87 نفر جان خود را از دست دادند. عجیب تر این‌که 78 نفر از قربانیان، آتش‌‎نشانانی بودند که برای مقابله با آتش‎‌سوزی راهی مناطق شعله‎ور شده‎بودند.
  آتش‎سوزی هلند| نابودی یک چهارم شهر
در 12 اکتبر 1654 یک انبار باروت در مرکز شهر «دلفت» هلند منفجر شد و تا 40 کیلومتر اطراف آن را به آتش کشید. گفته می‎شد بازرس انبار، هنگام وارد شدن به انبار با خودش فانوس به همراه داشته ‎است. انفجار انبار باروت و آتش‎سوزی بعد از آن حدود یک‎چهارم شهر را نابود کرد. مرگ حدود 100نفر در این آتش‎سوزی تأیید شد و هزاران نفر دچار آسیب‎دیدگی شدند. از وقایع نقل شده از این آتش‎سوزی نجات یک نوزاد بود که به طرز عجیبی از این فاجعه جان سالم به در برده بود. این نوزاد درحالی که همچنان روی صندلی‎اش نشسته بود با سیبی که در دست داشت، بازی می‎کرد!
 
  آتش‎سوزی میشیگان| دو آتش سوزی پی درپی و خانمان‌سوز
آتش‎سوزی‎های بزرگی در سال‎های 1871 و 1881 در ایالت «میشیگان» آمریکا رخ داد که در تاریخ ماندگار شده است. اولین آتش‎سوزی؛ آن قدر سریع تمام شهر را فرا گفت که بسیاری از مردم حتی نتوانستند از خانه‎های‎شان بیرون بیایند و بسیاری از افرادی که به دریاچه منطقه یا چاه‎های آب پناه برده ‎بودند، غرق شدند. در این بین، خشک شدن چوب‎هایی که در آتش‎سوزی نسوختند، زمینه را برای آتش‎سوزی بزرگ 1881 فراهم کرد. دست‎کم 300 نفر در آتش‎سوزی دوم جان خود را از دست دادند و 1400 نفر بی‎خانمان شدند. برخی از افراد بر اثر گرما و خاکستر ناشی از آتش‎سوزی نابینا شدند اما یک نفر به شکل عجیبی نجات یافت. او که گوزنی شکار کرده بود، شکم حیوان را دریده‌بود و با خزیدن به داخل آن از یکی از بزرگترین آتش‎سوزی‎های جهان جان سالم به در برده بود و همیشه نامش در کنار این آتش سوزی مهیب، یادآوری می‌شود!
 
  آتش سوزی استرالیا| شکل گرفتن ابرهایی از حرارت و آتش
دمای بالا، خشک بودن محیط و محتوای زیاد صمغ در گیاهان بومی 6 فوریه 1851 آتش‎سوزی فاجعه‎باری را در صحرای استرالیا رقم زد. روزنامه‎ها بعدها گزارش کردند که فقط آتش نبود که در سرتاسر استرالیا گسترش یافت بلکه ابرهایی مملو از حرارت، آتش و شن و ماسه داغ، مناطق وسیعی از صحرای استرلیا را دربرگرفت. روزنامه «آرگوس» چاپ ملبورن تصاویر دردناک مردان، زنان و کودکانی را منتشر کرد که تلاش داشتند سوار بر اسب از آتش فرار کنند اما نمی‎توانستند از سرعت آتش پیشی بگیرند. مناطقی که در آتش نسوخته‎ بود در معرض گرما و دود فلج‎کننده قرار داشت. افراد بی شماری که در داخل خانه‎ها گرفتار شده ‎بودند، امیدوار بودند جهت باد تغییر نکند که خوشبختانه همین طور هم شد اما گرمای آتش در تمام طول یک ماه بر مناطق گرفتار آتش‎سوزی، حاکم بود و دست از سر مردم این مناطق برنداشت.
 
  آتش‎سوزی ایالت  مینه‎سوتای آمریکا| مجموعه ای از 50 آتش سوزی
آتش‎سوزی در ایالت مینه سوتا که به «کلوکت» معروف شد، سال 1918 اتفاق افتاد که 15 ساعت به طول انجامید، جان صدها نفر را گرفت و 3900 کیلومترمربع جنگل را نابود کرد. این آتش‎سوزی در واقع مجموعه‎ای از 50 آتش‎سوزی کوچک‌تر بود که بر اثر عواملی مانند باد، آب‎وهوای خشک، الوار خشک، ضایعات چوب حاصل از صنایع چوب مستقر در منطقه و جرقه‎های ناشی از حرکت قطارها ایجاد شده‎ بود و هر لحظه بزرگ‌تر می شد. در ابتدا سرعت گسترش آتش کند بود و بیش از هفت هزار نفر از مردم توانستند با تعدادی از همان قطارهایی که جرقه آتش‎سوزی را زده‎ بودند به مناطق امن منتقل شوند اما کم‎کم سرعت گسترش آتش به اندازه‎ای رسید که تخمین زده می‎شد اگر یک دونده پرسرعت،از 90متر جلوتر از آتش، شروع به دویدن می‎کرد، 30 ثانیه بعد شعله‎های آتش او را می‎بلعیدند!
 
  آتش‎سوزی ایالت ویسکانسین آمریکا| نابودی کامل یک شهر
در 8 اکتبر 1871 مجموعه‎ای از پنج آتش‎سوزی در منطقه «گریت لیکز» آمریکا اتفاق افتاد که مشهورترین آن‎ها آتش‎سوزی «شیکاگو» و مرگبارترین آن‎ها آتش‎سوزی «پشتیگو» در ایالت ویسکانسین بود. شهر پشتیگو ظرف یک ساعت به کلی نابود شد. این آتش‎سوزی که مانندگردباد پیشروی می‎کرد، دودش از شهر بالتیمور در ایالت مریلند نیز دیده می‎شد؛ بیش از 1.5 میلیون هکتار زمین را نابود کرد و جان بیش از 2500 نفر را گرفت. بسیاری از مردم از ترس شعله‎های آتش خود را در رودخانه پشتیگو و چاه‎ها و دیگر مخازن آب شهر انداختند و همگی غرق شدند. برخی دیگر به گمان این‎که گردباد درحال نزدیک شدن است به سرداب‎ها و زیرزمین‎ها پناه بردند و در آن‎جا تسلیم آتش شدند. اجساد قربانیان هنوز و بعد از این همه سال‎، کم و بیش یافت می‎شوند.
 
  آتش‎سوزی لندن| افزایش دما به 1250درجه
آتش‎سوزی بزرگ لندن در سال 1666 یکی از بدترین آتش‎سوزی‎های شهری است که در تاریخ به ثبت رسیده ‎است و هیچ گاه از ذهن انگلیسی ها پاک نخواهد شد. آتش‎سوزی از یک نانوایی آغاز شد و  پنج روز در خیابان‎های تنگ و باریک ادامه داشت. گفته می‎شود دمای این مناطق در زمان آتش‎سوزی به 1250 درجه سانتی‎گراد رسید و آتش 13 هزار و 200 خانه، 87 کلیسای محلی، کلیسای جامع «سنت پاول» و بسیاری از ساختمان‎های شهر را از بین برد.  این آتش‎سوزی که در مناطق پرجمعیت شهر اتفاق افتاد، فقط شش نفر قربانی گرفت. رخ دادن آتش‎سوزی در مناطقی که تابستان سال قبل طاعون در آن‎ها شیوع پیدا کرده ‎بود، باعث پاک شدن این مناطق از بیماری، ضدعفونی شدن شهر و مهیا شدن شرایط برای بازسازی دوباره آن شد.
 
  آتش‎سوزی سانفرانسیسکو| آتش‎سوزی به مدت 7 روز
پس از زلزله بزرگی که صبح روز  18 آوریل 1906 در سانفرانسیسکو رخ داد و وسایل آتش‎زا مانند اجاق‎ها و فانوس‎ها را سرنگون کرد، آتش‎سوزی بزرگی در این شهر به راه افتاد که هفت روز ادامه یافت. کنترل کردن آتش به  دلیل این که زلزله منابع آب شهر را از بین برده‎ بود، بسیار مشکل‎تر شد. آتش‎سوزی گسترش پیدا کرد و 80 درصد شهر را از بین برد تا یکی از هولناک‎ترین آتش‎سوزی‌‎های دنیا در این منطقه شکل بگیرد. سه هزار نفر در این آتش‎سوزی جان خود را از دست دادند. با توجه به شمار تلفات، این حادثه همچنان پرتلفات‎ترین حادثه طبیعی تاریخ کالیفرنیا به شمار می‎آید.
 
منابع: listverse.com و  telegraph.co.uk