بزرگترین و مخربترین زلزلههای ایران و دنیا، کی و کجا رخ دادهاند؟
ایران، کشوری زلزلهخیــز
ایران از کشورهای زلزلهخیز جهان به حساب میآید و این بلای طبیعی هرازگاهی چنگ و دندانش را به ما نشان میدهد و داغدارمان میکند. امروز که نگران حال هموطنانمان در کرمانشاه هستیم، یادی میکنیم از شدیدترینها و مخربترین زلزلههای کشورمان در سالهای اخیر که تلخیشان را هنوز فراموش نکردهایم.
شدیدترینها
متأخرترین زلزله بزرگ کشور در فروردینماه سال 92 در شهر «سراوان» استان سیستان و بلوچستان اتفاق افتاد. مرکز زلزلهنگاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران همان موقع اعلام کرد که از زمان تأسیس این موسسه (1336) تا آن روز، 9 زمینلرزۀ بزرگ تر از 7 ریشتر در داخل کشور ثبت شدهاست و زلزله سراوان با بزرگی 7.5 ریشتر، بزرگترین زمینلرزهای است که این موسسه در 56 سال گذشته ثبت کردهاست. اگرچه شدت این زلزله قویتر از زمین لرزههای قبلی در ایران بود ولی با توجه به عمق و تراکم جمعیت در آن منطقه، تعداد تلفاتش کمتر از دیگر زلزلهها بود؛ در این زلزله 12 نفر مجروح شدند و یکنفر فوت کرد. 16 سال پیش از این، در سال 76 هم «بیرجند» با شدت 7.3 ریشتر لرزیدهبود؛ در سال 69 زلزله 7.4 ریشتری «رودبار» و «منجیل» هم یکی از تلخترین خاطرههای جمعی ما را رقم زد؛ زلزلهای که در آن 35هزار نفر جان خود را از دست دادند. زمینلرزه سال 60 در «سیرچ» با قدرت 7.4 ریشتر 85 درصد شهر را تخریب کرد. «قائن» و «طبس» هم در سالهای دهه 50، زلزلههایی با بزرگی بیش از هفت ریشتر را تجربه کردند؛ طبس در سال 57 شمسی، صدمه زیادی دید و 18هزار نفر از جمعیت بیستهزار نفریاش از بین رفتند.
مخربترینها
مخربترین زلزلهها لزوما بزرگترینهایشان نیستند. عمق زلزله، تعداد جمعیت و مقاومت خانهها و سازهها بر میزان خسارتهای وارده تأثیرگذارند. سال۱۳۹۱ دو زمینلرزه به بزرگی ۶.۲ و 6 ریشتر شهرستانهای «اهر»، «ورزقان» و «هریس» در آذربایجان شرقی را لرزاند که سبب تخریب کامل بیش از ۱۲۰ روستا شد؛ آمار دقیقی از خسارات جانی این زمینلزرهها بهدست نیامد، بعضیها تعداد فوتشدگان را بیش از 300 نفر و بعضی منابع بیش از هزار نفر اعلام کردند. بههرحال زمینلرزههای آذربایجان یکی از بدترین خاطرات ما در سالهای اخیر است. زلزله 6.6 ریشتری «بم» هم در سال 82 هیچوقت از یاد نخواهد رفت؛ زلزلهای که 70 درصد شهر را نابود کرد، 27 هزار نفر را به کام مرگ کشاند و 30 هزار نفر زخمی و مجروح به جای گذاشت، آنهم فقط در عرض 12 ثانیه. یکسال بعد از این حادثه دلخراش، اتفاق تلخ دیگری باز در استان کرمان رخ داد؛ شهر «زرند» با زلزلهای 6.4 ریشتری بیش از هزار نفر از ساکنانش را از دست داد.
جهان؛ از شیلی و اندونزی تا ژاپن و هند
ما در کشورمان زلزلههای مهیبی را تجربه کردهایم اما بزرگ ترین زمینلرزههای تاریخ در کشور ما رخ ندادهاست؛ تاکنون زمینلرزههایی به بزرگی 9 و 8 ریشتر در بعضی نقاط دنیا اتفاق افتادهاست. بزرگ ترین زلزله ثبت شده تاریخ، زلزله 9.5 ریشتری بوده که در سال 1960 در «شیلی» اتفاق افتاد؛ این زمینلرزه بیش از هزار کشته، سه هزار مجروح و دو میلیون آواره برجای گذاشت. بعد از آن هم زلزلهای به بزرگی 9.2 ریشتر در «آلاسکا» و زلزله 9.1 تا 9.3 ریشتری در «اقیانوس هند» در فهرست بزرگ ترین زلزلههای تاریخ جهان قرار دارند. زلزله «سوماترا»ی اندونزی با شدت 9.1 ریشتر در سال 2004، سومین زمینلرزه بزرگ و پرقدرت تاریخ است. این فاجعه در 12 کشور جهان بیش از 266 هزار کشته به جای گذاشت. ژاپن و روسیه هم کشورهای دیگری هستند که سالهای دهه 90 زلزلههای بزرگ 9 ریشتری را تجربه کردهاند. در تقسیمبندی دیگری که شدیدترین زلزلهها را بر اساس تعداد قربانیان مشخص میکند، «چین» بیشترین آسیب و خسارت را تجربه کردهاست؛ زلزله 8 ریشتری سال 1556، در این کشور بیش از 800 هزار نفر و زلزله 7.5 ریشتری در سال 1976 بین 250 تا 700 هزار نفر قربانی گرفت. یکی از وحشتناکترین زلزلههای دنیا در سال 1700 در اقیانوس آرام و نزدیکی سواحل غربی مشترک آمریکا و کانادا رخ داد. گرچه در ارتباط با خسارت جانی و مالی این فاجعه آمار دقیقی در دست نیست اما گزارشهایی در اینباره وجود دارد که دهکدههای ژاپن و مناطق مسکونی در غرب آمریکا کاملا زیر آب رفتند.