فوتبال ورزش هیجانانگیزی است که هر مسابقهاش سرشار از سکانسهای دیدنی و جذاب، حاصل 90 دقیقه دویدن و جنگیدن است. هر مسابقه فوتبال، برای خودش داستانی است که قابلیت تبدیل شدن به یک فیلم سینمایی را دارد. داستانهایی که ستاره های فوتبال با خندهشان، گریهشان، خشونت و هنر و جنگیدنشان، هر بار به سینماییترین شکلِ ممکن، پیشکش چشمهایمان میکنند و غم و شادی و دلهره را به دلمان می ریزند. چیزی شبیه اشکهای «حمید استیلی» در ژرلاند فرانسه که در بازی قرن (ایران – آمریکا) ثبت تاریخ شد یا حضور جادویی «گوئی گوچه آ» که درون دروازه آلبیسلسته در جام جهانی 90 در مستطیل سبز ورزشگاه های سرزمین چکمه اتفاق افتاد. این روزها که جام جهانی 2018 روسیه، لحظه به لحظه در حالِ خلق این قابها و قصههای سینمایی و خاطرهسازی برای علاقهمندان دنیای جذاب فوتبال است، میخواهیم سری بزنیم به داستانهای سینمایی ادوار مختلف جام جهانی فوتبال. برای شما می گوییم اگر قرار بود براساس جامهای جهانی 1986 تا 2014، هشت فیلم سینمایی ساخته شود، کدام لحظات و اتفاقاتِ شکل گرفته در این هشت جام، دستمایه ساخت این هشت فیلم میشد؟ با هم، هشت لحظه از این لحظات را به انتخاب زندگیسلام مرور میکنیم.
جام جهانی 1986 | داستان «دست خدا» و «گل قرن»
روز / خارجی / ورزشگاه آزتیکای مکزیکوسیتی
بازیگران: مارادونا، شیلتون، بنناصر و تماشاگران مکزیکی
سکانسی ماندگار که دوربین را مسحور خود کرده است. دیهگو توپ را برمیدارد. به تاخت یکی پس از دیگری بازیگران ارتش انگلیس را تار و مار میکند. به شیلتون افسانهای میرسد. سنگربان جزیرهنشینان که حالا پوچتر از همیشه به نبرد با جادوگر بزرگ آمده است. پیتر هم به آنی مقهور قهرمان میشود. مارادونا «گل قرن» را به ثمر میرساند. گلی که هنور هم خیلیها آن را بهترین گل تاریخ میدانند. گلی با دریبلینگ بینظیر. اما این پایان داستان نیست. فِریم بعدی جنگ فوتبالی آلبیسلستهایها با استعمارگران فالکلند به پرواز خلبانشان بر فراز دستان شیلتون برمیگردد. جایی که دوربینهای تلویزیونی به وضوح خطای دست مارادونا را دیدند اما داور تونسی بازی، علی بنناصر آن را ندید. دستی که تیر خلاص را به انگلیسها زد. سکانس برتر تاریخ جام جهانی 1986 مکزیک، با شادی منحصر به فرد مکزیکیها تمام میشود. شادی که بعدها به «موج مکزیکی» در دنیای فوتبال مشهور شد. یک «دکوپاژ» بینظیر از طبیعت فوتبال.
جام جهانی 1990 | داستان مردی که دوباره زنده شد
روز / خارجی / ورزشگاه رناتو دلارا
بازیگران: روژه میلا، هیگوئیتا و شیرهای رامنشدنی
داستان بازگشت پیرمرد، یکی از عجیبترین داستانهای سینمایی دنیای فوتبال است. وقتی آخرین فِریمهای جام جهانی 1982 در اسپانیا برای کامرونیها تمام میشود و وقتی «روژه میلا» قهرمان داستان که هنوز به یک قهرمان بدل نشده، از تیم ملی خداحافظی میکند، هیچ هوادار کامرونی حتی فکرش را هم نمیکند که روزی، جایی، 8 سال بعد پیرمرد به مستطیل سبز بازگردد. آن هم در تورنمنت بزرگ جام جهانی. روژه بیاید و با گامهایش، یکی از زیباترین سکانسهای تاریخ جام جهانی را برای مردمان کشورش بازی کند. سکانس توپربایی از هیگوئیتای کلمبیایی مغرور و زدن گل برای کامرون در رناتو دلارا و رقصهای «میلا» در کنار پرچم کرنر. پیرمرد 38 ساله در جام جهانی 90 کامرون را تا یک چهارم نهایی جام بالا برد تا تاریخ و فوتبالدوستان، اسم «شیرهای رامنشدنی» را برای درام هیجان انگیز تیم ملی کامرون انتخاب کنند. داستان روژه میلا یکی از سینمایی ترین داستان های جام 90 است که شاید روزی، جایی، کارگردانی آن را بسازد.
جام جهانی 1994 | داستان سرنوشت مشترک دو «اسکوبار»
روز / خارجی / ورزشگاه سیتروس بول
بازیگران: آندرس اسکوبار، پابلو اسکوبار و یک قاتل!
هیچکس فکرش را نمیکرد سرنوشت اسکوبارهای کلمبیایی یکجورهایی به هم گره خورده باشد. «آندرس» پسر بچه بازیگوش که روزی در کوچه پس کوچههای «مدلین» کلمبیا مشق فوتبال میکرد، سالها بعد و درست یک سال بعد از کشته شدن بزرگترین تبهکار تاریخ کلمبیا، پابلو اسکوبار توسط پلیس این کشور، به ضرب گلوله یک دیوانه فوتبالی در کافهای به قتل رسید! ماجرای سینمایی زندگی اسکوبار فوتبالی، وقتی تلختر میشود که سکانس فراموشنشدنی گل به خودی در جام جهانی 1994 مقابل آمریکا را دوباره ببینید. وقتی مدافع مفلوک کلمبیایی به اشتباه دروازه خودشان را باز میکند، یک قمارباز کلمبیایی تمام زندگیاش را میبازد. اتفاقی که انگیزه کینهای بزرگ میشود. کینهای که آندرس جوان را در 28 سالگی به کام مرگ با 12 گلوله تفنگ آن مرد میکشد و داستان دراماتیک و تراژیکی در یکی از خاطرهانگیزترین جامهای جهانی تاریخ اتفاق می افتد.
جام جهانی 1998 | تبانی مرموز قرن!
شب / خارجی / ورزشگاه استاد دو فرانس، سن-دنی
بازیگران: رونالدو نازاریو، زیدان و...
با گذشت 20 دوره از جام جهانی فوتبال، ماجرای فینال جام جهانی 1998 میان فرانسه و برزیل، هنوز مرموزترین داستان تبانی قرن است! داستانی که پایانی باز داشت و هنوز هم سرنوشت قصه مشخص نشده است. فینال جام جهانی 98 برای برزیلیها با سکانسهای پُر ابهامی همراه بود. روز قبل از بازی، رونالدو، فوق ستاره دنیای فوتبال دچار تشنج میشود و کادر پزشکی ابتدا میگویند که او نمیتواند در مسابقه فینال بازی کند اما بعد از چند ساعت و به طرز مشکوکی حرف خود را پس میگیرند. رونالدو با حالتی غیرطبیعی، آنطور که تماشاچی در منزل هم میفهمد حالش مساعد نیست به میدان میرود و برزیل در آن دیدار بسیار کمتر از حد انتظار ظاهر میشود و فرانسه با قابهای ماندگار ضربات سر زیدان (دوبار) و بغل پای مطمئن پتی برزیل را سه بر صفر شکست میدهد. تعلیق پایانی سناریوی فینال 98 وقتی جذابتر میشود که شایعه تبانی برزیلیها با فیفا را تبانی قرن مینامند. گفته شده فیفا در عوض شکست برزیل در فینال، مبلغ 23 میلیون یورو و یک میزبانی جام جهانی را به برزیل اعطا کرده است!
جام جهانی 2002 | داستان کثیفترین جامجهانی تاریخ
روز / خارجی / ورزشگاه دائجونگ و گوانجو
بازیگران: تیم ملی کرهجنوبی، داوران بازی با ایتالیا و اسپانیا
سناریوی فیلم جام جهانی کره و ژاپن دو بخش دارد. بخش رئالیستی آن که مربوط به اتفاقاتی است که برای چشم بادامیهای ژاپنی افتاد و بخش سورئالیستی که برای کرهایها رقم خورد. اتفاقی که شبیه فیلمهایی است که تا سکانس پایانی در خواب میگذرد و دست آخر قهرمان اصلی داستان، از خواب بیدار شده و میبیند همه چیز یک رویا بوده است. با این تفاوت که ماجرای فوتبالی کرهجنوبی در جام جهانی 2002 واقعیت بود و تا ابد در اذهان باقی خواهد ماند. شاگردان گاس هیدینگ بعد از صعود خارج از تصورشان از مرحله گروهی و شکست لهستان و پرتقال و تساوی با آمریکا، در یک چهارم نهایی به ایتالیای پُرستاره میخورند و در دیداری پُربرخورد و جنجالی، داور بیرحم اکوادوری، «بیرون مورنو» چشم آبیهای ایتالیایی را به وضوح از رسیدن به مرحله بعد محروم میکند. کلوزآپهای فراموشنشدنی از خشم مالدینیِ همیشه آرام، تعجب توتی افسانهای و گریه بوفون جوان، همه و همه به نوعی در بازی مرحله بعد مقابل اسپانیا هم با بازیگرانی دیگر رقم می خورد و کره در کمال تعجب به نیمهنهایی صعود می کند! چیزی فراتر از شگفتی. خیلیها میگویند این کثیفترین جام جهانی تاریخ بود. کرهایها که قهرمانان کشور خودشان و ضدقهرمان برای جهان شده بودند در نیمه نهایی و ردهبندی از خواب بیدار شدند و در هر دو بازی شکست خوردند تا تیم چهارم جهان شوند. داستان کرهایها با نام «کثیفترین جام جهانی» به اتمام رسید.
جام جهانی 2006 | داستان «ماتریکس»
شب / خارجی / ورزشگاه المپیک برلین
بازیگران: ماتراتزی، زیدان
سکانس پایانی فیلم «ماتراتزی-زیدان» یکی از بهیادماندنیترینها برای هواداران دنیای فوتبال است. همان سکانسی که ضربه سر زیدان به سینه ماتراتزی را برای ما تصویر میکند. این پایان شروعی است بر داستانی سینمایی که در جام جهانی 2006 برای «مارکو ماتراتزی» 33 ساله اتفاق افتاد. مارکوی خشن در بازی دوم ایتالیا در دور گروهی به میدان آمد و خیلی سریع با مصدومیت نستای افسانه ای جای خود را در ترکیب فیکس کرد. او در دیدار پایانی دور گروهی، با گلش به جمهوری چک موجب صعود اول گروه ایتالیاییها به دور بعد شد و در مسابقه فینال، یک نمایش تمام عیار داشت. نمایشی با تمام عناصر جذابیتهای سینمایی. ماتراتزی یا همان «ماتریکس» ایتالیایی که در ابتدای جام جایی در ترکیب ایتالیایی ها نداشت در فینال مقابل فرانسه گل زد، پنالتی زد و از همه مهمتر پایان اسطوره (زیدان) را به تلخترین شکل ممکن رقم زد. هیچکس نشنید ماتراتزی به زیدان چه گفت که زیدانِ برآشفته، با سر توی شکم ماتراتزی رفت. ماتراتزی ضد قهرمان منفور سینمایی ترین لحظه جام جهانی 2006 بود که قهرمان داستان، «زی زو» را تباه کرد و شبیه فیلمهایی که بدمن داستان، بالاخره به قهرمان محبوب زخم میزند، عمل کرد.
جام جهانی 2010 | داستان آفریقایی یک جام
شب / خارجی / ورزشگاه ساکرسیتی
بازیگران: لوئیز سوآرس، آساموآ ژیان
نه تنها دوربینها بلکه چشمان میلیونها نفر در سر تاسر جهان خیره به ضربه کرنر غناییهاست. کرنری که در دقیقه 120 شکل گرفته. کرنر ارسال میشود و به دنبال اشتباه «موسلرا»، سنگربان اروگوئه در خروج از دروازه، ضربه بازیکنان غنا در آن شلوغی را «سوآرس» با دست از درون گل بیرون میکشد. صحنهای که نه از چشم ژوره مانوئل کاردینال داور پرتقالی مسابقه پنهان میماند و نه از چشم میلیونها هوادار تلویزیونی. پنالتی اعلام میشود و سوآرس اخراج. آقای خاص خط حمله اروگوئه، آرام آرام از زمین مسابقه بیرون میرود. دستانش را به سقف ورودی تونل رختکن میاندازد و چشم به پنالتی دارد که آساموئا ژیان برای تنها نماینده آفریقاییِ مانده در مرحله یک چهارم نهایی جام جهانی 2010 آفریقای جنوبی، میخواهد بزند. پنالتی نواخته میشود اما این تیرک دروازه «پنجه آبی»هاست که مانع خوشبختی آفریقاییها میشود. داستان آفریقایی جام جهانی 2010 با ووزلا و این صحنه تلخ تمام نمیٌشود و بعد از پیروزی اروگوئه در ضربات پنالتی، با حرکات زشت و تحریککننده سوآرس ادامه پیدا میکند.
جام جهانی 2014 | داستان تحقیر و ناقوس مرگ
شب / خارجی / ورزشگاه بلوهوریزنته
بازیگران: ستارگان فوتبال آلمان، نیمار، تیاگو سیلوا و پیرمرد هوادار
تراژیکترین بازی قرن! بازی که فریم به فریم آن یک تراژدی غمبار است. در شبی که ناقوس مرگ در برزیل به صدا در آمد، جام جهانی 2014 برای هواداران سلسائو در تمام جهان تمام شد. برزیل مقابل چشمان هوادارانش در بلوهوریزنته مقابل ژرمنها تحقیر شد. کارگردان تلویزیونی هم که تاب این شکست را نداشت، به خوبی و هوشمندانه مدام به میان تماشاگران برزیلی حاضر در استادیوم خانگی میرفت تا با کلوزآپهای ماندگارش غمبارترین شکست تاریخ فوتبال را برای مردم سرزمین فوتبال ثبت کند. هنوز قاب ماندگار اشک و یاس «کلوویس آکوستا فرناندز»، پیرمرد 56 ساله برزیلی در ذهنمان است. پیرمردی که با چشمان خودش تحقیر را دید. برزیل به آلمان باخت تا سناریوی تحقیر «جوگوبونیتو» به دستان شاگردان «یوآخیم لو» در ارتش ژرمنها رقم بخورد. «آکوستا» چندی بعد بر اثر بیماری سرطان از دنیا رفت تا دیگر فرصت تماشای بازیهای تیم ملی محبوبش، برزیل را این بار در خاک روسیه، در سرزمین تزارها نداشته باشد. شاید در آینده فیلمسازی پیدا شود تا از این داستانهای مهیج دنیای فوتبال در جامهای جهانی فیلمهایی خاطرهانگیز بسازد. شاید اثری شبیه «فرار به سوی پیروزیِ» جان هیوستن. جام 2018 روسیه میتواند با بهرهمندی از بهترین امکانات ویدئویی و تکنولوژی، سینماییترین جام تاریخ فوتبال باشد.