گپوگفت با کشاورز ایلامی که معتبرترین جشنواره حیاتوحش دنیا از او بهعنوان مهمان ویژه دعوت کرد
تعداد بازدید : 266
در انتظار اسکار برای افعیِ دمعنکبوتی!
پرونده
آذر صدارت | روزنامه نگار
«کشاورز ایلامی که در جریان ساخت مستندی از زندگی افعیدمعنکبوتی به یک گروه مستندساز کمک کرد و دانش و دانستههایش درباره این گونه مار، گروه مستندساز را تحتتاثیر قرار داد، کاندید دریافت جایزه استعداددرخشانِ جشنواره «وایلداسکرین» شده و با دعوتنامه «دیوید اتنبرو» مستندسازِ کهنهکار حوزه حیاتوحش، به عنوانِ مهمان ویژه جشنواره به انگلستان میرود.» دیروز این خبر جذاب، در صدر اخبار خبرگزاریهای معتبر کشورمان بود و همه، کنجکاوانه میخواستند بدانند این کشاورز کیست و ماجرای همکاریاش با گروه مستندسازیِ «افعی دمعنکبوتی»، چه بوده و برنامهاش برای رفتن به انگلستان، چیست؟ زندگیسلامِ امروز، گپ و گفت خواندنی و جذابی است با این کشاورز ایلامی و البته، فتحا... امیری کارگردان این مستندِ موفق.
کارگردانِ مستند درخشان «در قلمروی دمعنکبوتی» در گفتوگو با زندگیسلام
از این اثر و نبوغ راهنمایش «محمود منصوری» میگوید
شانس آشنایی با محمود
فتحا... امیری، 37 ساله، کارگردان و مستندساز ایلامی را به سختی و در حالی که بهقول خودش در یک منطقه بیابانی در حال پیادهروی است، پیدا میکنیــم. «در جست وجوی پلنگ ایرانی»، «محیطبان و پلنگ»، «در گرداب انقراض»، «اشک سیاه»، «حیات در رگهای سرد» و حالا «در قلمروی دم عنکبوتی»، آثاری هستند که امیری، به عنوان «کارگردان» و «تهیهکننده» براساس دغدغههای محیطزیستی و پدیدههای حیاتوحش کشورمان ساخته و تقریبا همه، در جشنوارههای گوناگونِ سراسر دنیا، حسابی درخشیدهاند. امیری، قصه شکلگیری مستند «در قلمروی دمعنکبوتی»، داستان آشناییاش با «محمود منصوری» راهنمای پروژه و ماجرای دعوت شدنشان به جشنواره بینالمللیِ زیستمحیطیِ «وایلد اسکرین» را در گفتوگو با زندگیسلام، اینطور روایت میکند:
باورنکردنی اما واقعی
چندین سال قبل، در جریان ساخت مستند «حیات در رگهای سرد»، یک دوست از بچههای محیطزیست ایلام، حرف عجیب و جالبی زد و گفت: «میدانستی ایران، افعیِ دمعنکبوتی دارد و حوالی ایلام دیده شده؟» با ناباوری گفتم امکان ندارد چنین ماری در دسترس باشد و رسانههای مهم دنیا مثل بیبیسی و نشنالجئوگرافی، برای ساخت مستندی دربارهاش، اقدام نکرده باشند. برای آنها که نمیدانند، باید بگویم افعی دمعنکبوتی، گونهای مار منحصربهفرد است که دُمی شبیه رتیل دارد. ساختار دم این موجود بسیار شگفت انگیز است و از طریق حرکات دم، اقدام به جلب، فریب و سپس شکار طعمه میکند. یعنی دم عنکبوت مانند خود را به شکلی حرکت می دهد که در نظر طعمه یک عنکبوت یا رتیلِ در حال حرکت را تداعی می کند و وقتی طعمه برای شکار عنکبوت مد نظر حملهور شد، با افعی دم عنکبوتی مواجه و صید می شود.
ملاقات با دمعنکبوتی
اما در ادامه، ویدئوهایی از تحقیقات دکتر فتحینیا، کارشناس محیط زیست از این مار دیدم که باور کردم و پذیرفتم اگر بتوانیــم این گونه جانوری را پیدا کنیم و ببینیم، مستندی ویژه خزندگان استان ایلام بسازم. به این ترتیب، وسایل شخصی و تجهیزات مستندسازی را جمع کردیــم و راه افتادیم. اما هرچقدر جلو رفتیم و جست وجو کردیم، اثری از دمعنکبوتی ندیدیم تا این که با «محمود منصوری» که آنروزها کشاورز سادهای بود و با تعریف و توصیفِ ما از این مار، گفت این گونه را بارها از نزدیک دیده، آشنا شدیــم و با راهنماییهایش، اولین دمعنکبوتیِ زندگیمان را ملاقات کردیم.
اعتماد سرنوشتساز
بهعنوان یک مستندساز، مهم بود لحظات خاصی از زندگی افعی دمعنکبوتی را ثبت کنم و نیاز به لحظههایی از جفتگیری و شکار این خزنده داشتم و در عینحال، ضبط این لحظهها، نیاز به صرف زمان زیادی داشت. به همین دلیل، دوربین فیلم برداری را به محمود که در طولِ روزهای باهم بودنمان، متوجه هوش و ذکاوت سرشارش شده بودم سپردم تا در روزهای حضور در کوه و دشتهای اطراف، در صورت مواجهه با این لحظهها، آن را ثبت کنــد و جالب این که محمود، به شکلِ کاملا حرفهای موفق به مستندسازیِ زندگیِ این مار منحصربهفرد شد و در ادامه، کشاورز جوانی که درک درستی از ارزش گونههای متنوع جانوریِ منطقه محل زندگیاش نداشت، به یک علاقهمند و حامی محیطزیست تبدیل شد و این روزها با مستندسازی و گفتوگو با مردم منطقه، سعی بر شناساندن این مواهب طبیعی و حفاظت از طبیعتِ پیرامونش دارد.
یک مستند، متولد میشود
مهم است بدانید بالاترین رده حفاظت از محیطزیست، نه مستندسازی است و نه به کار گرفتنِ محیطبانان؛ بلکه شناخت مردم یک منطقه از حیاتوحش همان منطقه و حفاظتِ از گونههای متنوع گیاهی و جانوریاش است. ایدهای که محمودمنصوری به شکل عملی، آن را اجرا کرد و آن قدر کلِ این ماجرا جالب بود که مستند افعیِ دمعنکبوتی، براساس شانس آشنایی با محمود شکل گرفت و این روزها، کاندید بخش استعداددرخشانِ جشنواره «وایلداسکرین» که اسکارِ آثار حوزه حیاتوحش به حساب میآید، شده و محمود، مهمان ویژه این جشنواره است. جالب این که اسم و امضای «سر دیوید اتنبرو» پای دعوتنامه رسمی از او، به چشم میخورد؛ «سِر دیوید اتنبرو»، مستندساز صاحب نام انگلیسی، بیش از نیم قرن است در حوزه مستندسازی حیاتوحش فعالیت می کند. او به دلیل فعالیت های پربارش نشان شوالیه از ملکه انگلستان دریافت کرده و مستندهای «زندگی» و «سیاره زمین» وی، از تلویزیون ایران هم پخش شده اند.
گپ و گفت با محمود منصوری که ستاره این دوره از جشنواره وایلد اسکرین است
ویزا ندادند!
الهه توانا | روزنامه نگار
افعی دمعنکبوتی، تکاملیافتهترین افعی دنیاست که فقط در ایران و استان ایلام پیدا میشود؛ اهمیت این گونه نادر، آنقدری هست که مسئولان جشنواره «وایلداسکرین انگلستان»، مشهور به هالیوود سبز را متقاعد کند و برای «فتحا... امیری» و «محمود منصوری» دعوتنامه شرکت در جشنواره بفرستند. دعوت از امیری، سازنده مستند، هرچند خوشحالکننده، اما طبیعی و قابل درک است اما چیزی که این خبر را بهطور ویژه جالب توجه کرد، اسم محمود منصوری در دعوتنامه بود؛ جوان کشاورز گمنامی که با کمک به تیم سازنده مستند برای پیداکردن افعی دمعنکبوتی، دنیا را تحت تأثیر قرارداد. منصوری، در گفتوگویی تلفنی از ماجرای همکاریاش در این مستند و فراخواندهشدنش به هالیوود سبز، میگوید:
«آقای فتحینیا، پژوهشگر مستند افعی دمعنکبوتی، یکی دوسالی دنبال این خزنده بود و پیدایش نمیکرد. یکروز به مدرسهای در منطقه ما میرود و با دامادمان که معلم آنجاست، آشنا میشود. جریان تحقیقش درباره دمعنکبوتی و پیدانکردنش را برای او تعریف میکند. او هم من را به آقای فتحی معرفی میکند، چون میدانست طبیعت این اطراف را خوب میشناسم. آن موقع، شغل اصلیام کشاورزی بود اما پارهوقت در یک شرکت هم کار میکردم. آقای فتحینیا به من گفت برای مستندی تحقیق میکند که یکی از مستندسازهای بزرگ ایران، مشغول ساختنش است. قبول کردم به ایشان کمک کنم. با آقای امیری به خانه ما آمدند. ساعتی در زیستگاه دنبال افعی بودیم. یکی پیدا کردم، نشانشان دادم اما نمیتوانستند آن را ببینند چون استتار این خزنده خیلی قوی است. دوربین دستشان بود، زوم کردم رویش. وقتی افعی را دیدند خیلی خوشحال شدند. تا یکساعت بعد، چهار پنجتا افعی برایشان پیدا کردم. در پوستشان نمیگنجیدند. بعد از آن یک دوربین هندیکم به من دادند که اگر دوست دارم، تصویر بگیرم. خیلی این کار را دوست داشتم، شبکه مستند هم زیاد نگاه میکردم اما تصویربرداری بلد نبودم. کار با هندیکم را به من یاد دادند و گفتند برو ببین چه پیدا میکنی. از کفتار و یک نوع افعی دیگر و خفاش تصویر گرفتم، به آقای امیری نشان دادم. خوشش آمد و گفت ببین میتوانی از رفتارهای افعی تصویر بگیری. خودش به تهران برگشت. من هر روز میرفتم، دوربین را کار میگذاشتم و رفتارهای افعی را ثبت میکردم. کمکم با یک مستندساز ایلامی به اسم آقای نورمحمدی آشنا شدم. به من گفت در خانه سینما تصویربرداری تدریس میکند و اگر بخواهم میتوانم در کلاسهایش شرکت کنم. صبح تا ظهر از افعی تصویر میگرفتم بعدازظهر به کلاس میرفتم. اولین مستندی که تصویربرداری کردم، «حیات در رگهای سرد» آقای امیری، جایزه بهترین تصویربرداری خانه سینما و فیلم کوتاه تهران را دریافت کرد و کاندیدای بهترین تصویربرداری در جشنواره فجر و حقیقت شد. دورههای تصویربرداری را گذراندم و بعد از آن چند مستند دیگر با آقای نورمحمدی و امیری کار کردم».
محمود حالا کارنامه پروپیمانی در مستندسازی دارد و در 33سالگی میشود برایش از آیندهای درخشان حرف زد؛ شوقوذوقش برای ادامه دادن این کار، از پای تلفن هم معلوم است، حتی حالا که برای رسیدن به یکی از آرزوهای بزرگش به مانع برخورد کردهاست: «قلمروی دمعنکبوتی را تهیهکنندهاش، دکتر علاء که در آمریکاست، به وایلداسکرین فرستاد. مستند ما با دو فیلم دیگر کاندیدا شده و باید ببینیم جایزه «پاندا»ی جشنواره را دریافت می کنیم یا نه. از ما دعوت کردند آنجا حضور داشتهباشیم. به من گفتند همه هزینهها، مترجم، اقامت و بلیت را برعهده میگیرند تا بتوانم بروم. سفارت نوبت گرفتم، بعد از دوهفته به من گفتند ویزایت رد شدهاست. گفتند فکر کردیم ممکن است بروی و دیگر برنگردی. لطمه روحی شدیدی خوردم. یکی از آرزوهایم این بود که «دیوید اتنبرو»، مستندساز بزرگ را از نزدیک ببینم و چه بسا که جایزهام را از دست ایشان بگیرم ولی نشد».
پوستر اعلام نامزدهای دریافت پاندای طلای جشنواره wildscreen
ساعتی در زیستگاه دنبال افعی بودیم. یکی پیدا کردم، نشانشان دادم اما نمیتوانستند آن را ببینند چون استتار این خزنده خیلی قوی است. دوربین دستشان بود، زوم کردم رویش. وقتی افعی را دیدند خیلی خوشحال شدند