پرونده
تعداد بازدید : 102
خاص ترین درخت های ایران
درآستانه روز درختکاری با قدیمیترین درختان ایرانی آشنا خواهیم شد، از سرو ابرکوه پیرترین موجود زندهجهان تا درختی با 20 فرزند!
نویسنده : نسیم سهیلی | روزنامهنگار
درختان، این بلند قامتان سبز، گذشته از زیبایی وصفنشدنی که به مناظر طبیعی میدهند از مهمترین ذخایر ژنتیکی گیاهی به شمار میروند. درختان میتوانند عمری چند هزار ساله داشته باشند و بسته به شرایط محیطیشان، قرنهای متمادی عمر کنند. در ایران، قدیمیترین درختان سرو و چنار هستند که همیشه توجه گردشگران داخلی و خارجی و علاقه مندان به طبیعت را به خود جلب کردند و از عوامل مهم برای رونق دادن به صنعت اکوتوریسم کشور هستند. به بهانه 15 اسفند و در آستانه روز درختکاری نگاهی داریم به کهن سالترین و مشهورترین درختان ایران که عمر هزار و حتی بالای هزار سال دارند. البته شایان ذکر است منابع موثقی درباره درختان کهن سال ایران وجود ندارد و درباره قدمت آنها هم نظرات متفاوتی ارائه شده است. تاریخچه شناسایی درختان کهن سال در ایران، قدمت زیادی ندارد و شاید 20 یا 30 سال است که به این حوزه توجه شده است. حدود دو هزار درخت کهن سال تاکنون در ایران شناسایی شدهاند که از این تعداد، هزار درخت عمری بین ۳۰۰ تا ۳۰۰۰ سال دارند. در خور ذکر است درختان کهن سال میتوانند به مطالعات تاریخنگاری و اکولوژی کشور کمک کنند چون میتوان از روی دوایر درختان به تعداد سالهای عمر آنها پی برد و اطلاعاتی کسب کرد.
درختی که مارکوپولو از آن بازدید کرده است
چه درختی و کجا؟ سرو ابر کوه، یزد
سرو کهن سال شهرستان مهریز به سرو ابر کوه مشهور است که برخی آن را
کهن سالترین موجود زنده دنیا میدانند. دانشمند روس الکساندروف، عمر این سرو را بیش از چهار هزار و 500 سال میداند ولی پس از آن دانشمندان بازدید کننده از ژاپن و روسیه عمر درخت را تا 7000 سال تخمین زدهاند. این سرو کهن سال نهمین اثر طبیعی ثبت شده کشور در میانه محله تاریخی منگاباد در بافت قدیم و در جوار جاده ترانزیت تهران به بندرعباس قرار گرفته است. این موجود زنده دارای ارتفاعی بیش از ۳۰ متر و قطر 7 متر است که به گفته اهالی محل به علت توفان شدید بخش زیادی از آن شکسته است. بنا بر عقیده بعضی از ساکنان، این درخت توسط زرتشت کاشته شده و از همینرو، این سرو با نام «سرو زرتشت» هم شناخته میشود. سرو چند هزارساله یزد و منطقه اطراف آن بهدلیل قرارگیری در مسیر جاده ابریشم و همچنین مسیر زیارتی مشهد، مورد تکریم است و امروزه هم برخی مراسم مذهبی در گرد این درخت برگزار میشود. «مارکوپولو»، جهانگرد و تاجر ونیزی، در کتاب خود به سرو ابرکوه اشاره کرده است. اوج شکوه این سرو پای در خاک را میتوان در اواسط فصل بهار به تماشا نشست که پس از گذر این همه سال، هنوز بارور و سرسبز است. در خور ذکر است که سرو منگاباد هم دومین سرو کهن سال استان یزد واقع در شهرستان مهریز است.
سرو در شعر و آثار باستانی
کهن سالترین درخت ایران، سروها هستند. سرو را نماد آزادگی و استقامت دانستهاند. تا آن جا که سعدی درباره آن میفرماید: «به سرو گفت کسی میوهای نمیآری / جواب داد که آزادگان تهیدستاند». سرو همچنین در شعر حافظ هم تجلی یافته: «هرگز از یاد من آن سرو خرامان نرود». تصویر سرو در سنگ نگارههای تخت جمشید، طرح بتهجقه و سرو خمیده در ظروف چینی طرحهای تختجمشید و سرو باستانی روی پارچه بتهجقه از طرحهای اصیل ایرانی، نشاندهنده قدمت این درخت است. نشان سرو را همچنین میتوان در دیگر آثار باستانی ایران یافت.
محلی برای گردهمایی
چه درختی و کجا؟ درخت ارس، سمنان
کهن سالترین درخت استان سمنان با دو هزار و 500 سال قدمت و 12 متر ارتفاع و بیش از 2 متر قطر در شهر دیباج از توابع بخش مرکزی این شهرستان قرار دارد. این درخت که ارس نام دارد از گذشته تاکنون به عنوان محلی برای گردهمایی افراد بومی منطقه برای پختن آش نذری و ... بوده است. درخت گردوی کمانرستم با عمری 1300 ساله، دومین درخت کهن سال این استان است. ازدیگر درختان سن بالای سمنانی می توان به چنار سوخته واقع در شاهرود، چنار کهن سال امامزاده یحیی در شهمیرزاد و... اشاره کرد.
درخت آرامشبخش
چه درختی و کجا؟ سرو هرزویل،گیلان
سرو هرزویل با ارتفاع حدود ۳۰ متر و قطری نزدیک به ۴ متر هم اکنون یکی از سه اثر طبیعی استان گیلان است و در روستای هرزویل شهرستان رودبار هنوز در حال نفس کشیدن است. این درخت برای مردم آن منطقه از ارزش و محبوبیت ویژهای برخوردار بوده و گفته شده است که دیدنش باعث آرامش میشود. ارزش این سرو به قدری زیاد است که ناصرخسرو قبادیانى از آن در سفرنامه خود یاد کرده است. قدمت سرو هرزویل بین هزار تا سه هزار سال تخمین زده شده. درخت «کنگُول باسکِم» در ارتفاعات شهرستان شفت معروف به درخت رحمت با قدمت هزار و 700 سال از دیگر درختان کهن سال این استان است.
درختی دارای 3 تنه
چه درختی و کجا؟ اُرس سرانی، خراسانشمالی
کهن سالترین درخت ارس با قدمتی بین 2700 تا 3000 سال در منطقه سرانی در نوار مرزی شهرستان شیروان با ترکمنستان قرار دارد. این درخت دارای یک تنه کشیده و تنومند بوده که از ارتفاع حدود ۳ متری دارای سه تنه شده و به اطراف گسترده شده است. همچنین ارس درتوم در این استان هزار ساله است و سن ارسگرمه به 1200 و ارس استرخی به 2000 سال میرسد. میتوان به درختان کهن سال گردو و چنار سوخته شهرستان اسفراین، چنار کتلی جاجرم، درخت صنوبر نظرعلی شهرستان شیروان و ... هم در این استان اشاره کرد.
شاخصترین سرو خمرهای کشور
چه درختی و کجا؟ سرو فورگ، خراسانجنوبی
درخت سرو فورگ جزو شاخصترین و قدیمیترین سروهای خمرهای کشور است که قطر آن 191 سانتی متر بوده و سن آن حدود 1200 تا 1300 سال تخمین زده میشود. روستای فورگ یکی از توابع شهرستان درمیان در استان خراسان جنوبی است که در فاصله 12 کیلومتری جنوب شهر اسدیه(مرکز شهرستان) قرار گرفته است. جالب است بدانید بیش از ۱۰۰ درخت بالای هزار سال در استان خراسانجنوبی وجود دارد و مردم این استان با وجود شرایط اقلیمی گرم و خشک به دلیل حرمتی که برای درختان قائل میشوند، تاکنون این درختان را حفظ کردهاند. درخت بنه بیرجند، درختان بنهخوسف، سروروستای گسک، درخت بنهرچ و سرو خرو در شهرستان طبس و ... جزو درختان کهن سال این استان هستند.
درختی با 20 فرزندش!
چه درختی و کجا؟ چنار نطنز، اصفهان
درخت چنار نطنز با قطری حدود 5 متر، بین ۱۷۰۰ تا 2000 سال قدمت دارد. مقابل مسجد جامع نطنز، همچنان پا برجاست و ریشه در خاک دارد. این درخت کهن سال اکنون تبدیل به بیش از 20 درخت چنار شده و در واقع درختهای فعلی، پاجوشهای درخت اصلی بوده است. چنار بازار، چنار رهن، چنار روستای برزرود و چنار روستای طار پنج چناری هستند که به علت قدمت بالا و زنده بودن در این استان به ثبت ملی رسیدهاند.
آسمانخراشی وسط جنگل
چه درختی و کجا؟ سرو کلانی، فارس
سرو کلانی نام درخت کهن سالی است که در روستای کلانی در ۲۸ کیلومتری شرق کازرون و در جنگل دشت برم واقع شده است. ارتفاع سرو کلانی حدود ۵۵ متر است که به قول امروزیها، شبیه یک آسمانخراش در وسط جنگل است! قدمت این سرو را برخی از منابع 500، برخی 700 و برخی هم بیش از هزار سال تخمین زدهاند. درختان سرو رستاق(با قدمتی نزدیک به یک قرن) و درخت کهن سال چنار برفدان هم از دیگر درختان کهن سال این استان هستند که ثبت ملی شده اند.
با قدمت و اصیل در وسط میدان
چه درختی و کجا؟ چنار خامنه و اسکو، آذربایجانشرقی
درختی کهن سال در شهر خامنه واقع در استان آذربایجان شرقی قرار دارد که قطر آن به ۵ متر و ۳۰ سانتیمتر و ارتفاع آن به ۱۰ متر میرسد. عمر آن را هم ۱۷۰۰ سال تخمین زدهاند. همچنین چنار ۱۲۰۰ ساله اسکو هم از کهن سالترین درختان استان آذربایجانشرقی است. این درخت در میانه یکی از
خیابان های شهر قرار گرفته و میدان این قسمت از شهر به سبب اهمیت وجود این درخت کهن سال به «سبزه میدان» معروف شده است. درخت چنار آذرشهر، چنار زاویه و ... از دیگر درختان با قدمت این استان هستند.
درختی که مردم به آن قسم میخورند
چه درختی و کجا؟ چنار باغوار، همدان
درخت چنار شهرستان تویسرکان با قدمتی بیش از دو هزار سال در حیاط یک مسجد و محلهای به نام باغوار قرار دارد. ارتفاع آن از سطح زمین ۲۵ متر و قطر آن ۱۵ متر است. در گذشته مردم تویسرکان، برای این درخت که نشانهای از عظمت خداوند محسوب میشود، احترام قائل بودند و حتی به عنوان پیر مسجد باغوار به آن قسم یاد میکردند. به همین دلیل نگهداری از این درخت برای مردم این منطقه از اهمیت زیادی برخوردار بوده و هست. درخت گردو ی ترخینآباد واقع در شهرستان اسدآباد، چنارهای پیر کمربسته، شهرستان تویسرکان، درخت توت کهن سال دهستان هگمتانه، درخت توت امامزاده محسن در روستای وفرجین و ... از دیگر درختان کهن سال این استان هستند.
همنشین گنج و گوهر
چه درختی و کجا؟ سرو گوهردشت، البرز
سرو ۱۳۰۰ ساله گوهردشت تا سال 1365 سبز بوده اما به مرور آثار خشکیدگی در آن نمایان شده است. در سال 1380 کارشناسان میراث فرهنگی این اثر ارزشمند را شناسایی کردند و از آن پس جزو آثار باستانی شهر کرج به شمار میآید. برخیها میگویند در پای این سرو تاریخی، گنج و گوهر پیدا شده و دلیل نامگذاری گوهردشت هم همین است.
چشمنواز و در ارتفاع
چه درختی و کجا؟ ارس تخته مایان، خراسانرضوی
درخت ارس تخته مایان 8 متر ارتفاع دارد و با قدمت 2000 ساله در نزدیکی روستای مایان از توابع شهرستان طرقبه، شاندیز در اطراف مشهد چشمانداز زیبایی در دامنه شمالی ارتفاعات بینالود دارد. سرو کهن سال مزار «سید قوامالدین نوق» و چنار کهن سال روستای کردیان شهرستان باخرز از دیگر موجودات زنده کهن سال این استان هستند که هر ساله گردشگران برای تماشایشان به این خطه سفر می کنند.
بلوطی منحصربهفرد
چه درختی و کجا؟ بلوط بیاندره، کردستان
در 30 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان بانه و در روستایی به نام بیان دره که از توابع بخش ننور این شهرستان است، درخت بلوطی وجود دارد که بنا به تایید کارشناسان و همچنین آزمایشهای انجام شده قدمتی حدود 1500 سال دارد و ارتفاع 13 متری و قطری حدود 7 متر هم از دیگر مشخصات این درخت منحصر به فرد است. گردوی کهن سال ملکشان علیا در سنندج، توت شیخ رش در نایسر، گردوی کانی گشه، چنار سروآباد، گردوی گزه سوتیاو در دیواندره، زبان گنجشک پیرمحمد، و ... از دیگر درختان قدیمی این استان هستند.
آسیبدیده ولی سرپاست
چه درختی و کجا؟ چنار داین، مرکزی
درخت چنار کهن سال روستای داین با هزار و ۱۵۰ سال، از قدیمیترین درختان استان مرکزی است که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. سازگاری با آب و هوای منطقه و وجود آب کافی از دلایل عمر طولانی این درخت محسوب میشود. درخت داین ۹ متر قطر و ۲۰ متر ارتفاع دارد و با وجود صدماتی که به آن وارد شده، تاج درخت هنوز گسترده و شاداب است. درخت چنار محلات، درخت توت امامزاده آستانه، درخت گردوی روستای دل آرام و ... از دیگر درختان تنومند و کهن سال استان مرکزی است.