دره‌نوردی، تجربه تکرار نشدنی و منحصربه‌فردی است که شرح مفصل آن در قالب کلمات ممکن نیست. با این‌حال و در پرونده‌های زندگی‌سلام، هرازگاهی برایتان از حال‌وهوای پیمایش دره‌های مختلف ایران می‌نویسیم تا شاید یک روز ترغیب شدید و برای اولین تجربه دره‌نوردی‌، به دل زمین زدید. این‌بار به سراغ یکی از تنگه‌های جذاب و استراتژیک ایران می‌رویم. جایی که فارغ از اهمیت امروز آن در صنعت گردشگری کشور، به تاریخ این مرز و بوم گره خورده است و در گذشته‌های دور، شاهد شجاعت و رشادت مردان و زنان این سرزمین بوده است. تنگه تامرادی، بی‌شک یکی از زیباترین جاذبه‌های طبیعی استان کهگیلویه و بویراحمد است که هر سال جمعیت زیادی برای بازدید از آبشار آن یا پیمایش فنی تنگه تامرادی، راهی این نقطه از کشور می‌شوند. «تامرادی» نام نزدیک‌ترین روستا به این منطقه گردشگری و نام یکی از بزرگ‌ترین طوایف بویراحمد است. این تنگه تا شهر یاسوج حدود 46 کیلومتر و 50 دقیقه فاصله دارد و پیمایش فنی کامل آن، حدود 6 ساعت زمان می‌برد. این تنگه مناسب برای دره‌ اولی‌هاست و درجه سختی آن 3 از 7 تخمین زده می‌شود. در پرونده امروز زندگی‌سلام، سفری کاغذی به این دره خواهیم داشت که اواخر تابستان زمان مناسبی برای سفر به آن جاست و البته از ویژگی‌های آن خواهیم گفت.

سوابق تاریخی
 و استراتژیک این دره
قدم زدن در محیطی که پیشتر جنگجویان و دلاوران ایرانی در آن گام برداشته‌اند، تجربه متفاوتی است. در سال‌هایی که انگلیسی‌ها به خاک ایران تجاوز کردند، درگیری‌های بسیاری میان آنان و طایفه بویراحمد رخ داد تا جایی که سفیر انگلیس در پیامی به لندن اعلام کرد که این طایفه عرصه را بر نیروهای این کشور تنگ کرده‌ است و باید اقدام نظامی علیه آنان صورت بگیرد. پهلوی اول که عشایر و سبک‌زندگی کوچ‌رویی آنان را مایه ننگ و عقب‌ماندگی کشور می‌دانست، بر سر تقسیم اراضی با آنان اختلاف داشت و از طرفی به دنبال کسب رضایت انگلیسی‌ها بود، بلافاصله با خشونت وارد عمل شد. در سال 1306 قشون دولت، برای سرکوب بویراحمد به راه افتاد و با توپ، زره‌پوش و چهار فروند هواپیمای نظامی به سمت این نقطه از کشور حرکت کرد. قشون 10 هزار نفره دولت، در برابر قوای 700 نفره بویراحمد لشکرکشی کردند و جنگ به وقوع پیوست. نبرد اصلی در میان دیواره‌های کشیده تنگه تامرادی رخ داد. جایی که درگیری‌ها 6 روز به طول انجامید و تلفات نیروهای دولتی بین 3 تا 5 هزار نفر تخمین زده شد. بویراحمدی‌ها جنگ را به تنگه تامرادی کشاندند چرا که منطقه خوبی برای غافلگیر کردن قشون دولت بود و از طرفی آن‌ها نمی‌توانستند سلاح‌های سنگین خود را به کار بگیرند. هر شلیک توپ در میان دیواره‌های تنگه می‌توانست به تخریب آن، بر سر قشون دولت منجر شود. در نهایت لشکر دولت شکست خورد و طایفه بویراحمد پیروز میدان شد. تنگه تامرادی فارغ از اهمیتی که در صنعت گردشگری کشور دارد، یک منطقه تاریخی و استراتژیک به حساب می‌آید. برخی از منابع هم می‌گویند، تنگه تامرادی همان‌جایی است که آریوبرزن، سردار دلیر ایرانی در برابر لشکر اسکندر مقدونی ایستادگی کرد.

40 دقیقه پیمایش پیاده
برای پیمایش فنی تنگه تامرادی نیاز به حضور مربی و متخصص دره‌نوردی دارید. برای پیمایش فنی تنگه به تجهیزاتی نظیر وت سوت یا همان لباس غواصی، کلاه ایمنی، طناب، هارنس، جلیقه نجات، کارابین، هشت طناب و کوله نیاز است. بخشی از مسیر کوهپیمایی را می‌توان با وانت‌هایی که در محل حضور دارند طی کرد و پس از آن، 40 دقیقه پیمایش پیاده آغاز می‌شود. در این مسیر آرام آرام از میانه کوه‌ها گذر می‌کنید و گاهی دست به سنگ می‌شوید. با توجه به فصل مناسب برای پیمایش تنگه، از بین مزرعه‌های خیار و درختان پر از انجیر می‌گذرید و درنهایت در ابتدای مسیر ورودی تنگه قرار می‌گیرید. حالا باید مجهز شوید و با اولین فرود به دل آب بزنید.

اولین فرود با سر خوردن از ارتفاع 8 متری
اولین فرود و اولین آبشار تنگه حدود 8 متر ارتفاع دارد که راه بهتری هم برای پشت سر گذاشتن آن وجود دارد. این آبشار شیب نسبتا تندی دارد اما با این حال هموار است و بهترین راه برای گذر از خان اول، سر خوردن در مسیر آبشار است. می‌توانم ادعا کنم که این سرسره طبیعی، یکی از بهترین سرسره‌های طبیعی همه زندگی‌ام بود. وجود این سرسره مهیج در همان ابتدای کار، حال خوب و انرژی لازم برای ادامه مسیر را تامین می‌کند. نکته‌ای که درباره تامرادی وجود دارد این است که آب این تنگه به شدت سرد است. آبی که در تمام مسیر از آن گذر می‌کنید، در واقع آب برف‌هایی است که در فصل‌های سرد سال، روی کوه‌های مجاور می‌نشیند و در فصل‌های گرم سال، رفته رفته ذوب و در دل کوه جاری می‌شود. وقتی از نوک انگشت‌های پا تا فرق سرتان یک باره داخل آب فرو می‌رود، لرز عجیبی به اندام‌تان می‌افتد که وقتی به دمای آب عادت کردید، از بین می‌رود. در فصل تابستان که دلتان هوای خنکای زمستان را می‌کند، تامرادی می‌تواند برایتان تداعی‌کننده همان آب‌وهوایی باشد که دلتنگش بوده‌اید.

به‌صرف تماشای زیستگاه سنجاب‌ها، دارکوب‌ها و ...
بافت تنگه تامرادی زیباست. آن قدر زیبا که دلتان نمی‌آید از درختان درهم تنیده شده بالای سرتان و کوه‌های سبز اطراف چشم بردارید. این جا زیستگاه سنجاب‌های ایرانی یا همان سنجاب‌هایی است که با نام زاگرس می‌شناسیم. آب تنگه شفاف و درخشان است و در مسیر شنا، دلتان می‌خواهد ساعت‌ها روی آب دراز بکشید و از گرما و تلألؤ خورشید لذت ببرید. ماهی‌ها، قورباغه‌ها و خرچنگ‌های زیادی در این آب زندگی می‌کنند. جای‌جای تامرادی، پرنده‌های کوچک و بزرگ رنگارنگ را می‌بینید و اگر خوب دقت کنید، دارکوب‌ها و پرستوها را به‌راحتی تشخیص می‌دهید.

فرود هیجان‌انگیز آخر
تمام طول تنگه حدود 5 آبشار و فرود دارد که اگر از فرود آخر صرف نظر کنیم، بقیه فرودها کمتر از 12 متر طول دارند. فرود آخر، از کنار بزرگ‌ترین آبشار تامرادی گذر می‌کند. جایی که آبشارهای کوچک و چشمه‌های پر شمار مسیر، بالاخره به یکدیگر می‌رسند و حجم دیدنی آب، به پایین سرازیر می‌شود. این آبشار حدود 25 متر ارتفاع دارد و هنگام فرود آمدن از آن، آرزو می‌کنید که کاش مسیر کمی طولانی‌تر بود و قصه شما و تامرادی، به این زودی‌ها به پایان نمی‌رسید. این آبشار جایی است که مردم در مسیر غیرفنی تنگه به آن می‌رسند و هنگام فرود آمدن، تماشاچیان از پایین تشویق‌تان می‌کنند و برایتان دست تکان می‌دهند. بعد از آن حدود نیم ساعت پیاده‌روی دارید تا از تنگه خارج شوید و با خاطره‌ای به‌یادماندنی، تامرادی را ترک کنید.

غافلگیری ها در نگین سبز رنگ ایران
این که یک نفر مسافت طولانی از شمال کشور مثلا 1350 کیلومتری بین شهرهای مشهد تا تنگه تامرادی را پشت سربگذارد، تا بتواند این تنگه را به‌صورت فنی پیمایش کند، شاید کمی عجیب به نظر برسد. با این حال من که این تجربه را پشت سر گذاشته‌ام امروز می‌توانم با خیال راحت به شما بگویم «ارزشش را داشت». کهگیلویه و بویراحمد استان سرسبز، پرآب و زیبایی است که به ‌رغم ظرفیت بالایی که برای جذب گردشگر دارد، از دیده‌ها پنهان است. اگر روزی روزگاری گذرتان به این نگین سبز رنگ ایران عزیزمان افتاد، از تنگه زیبای تامرادی دیدن کنید. پیمایش غیرفنی این تنگه هم خالی از لطف نیست و بی‌شک رودخانه خروشان، درختان کهن سال و البته آبشار شگفت‌انگیز تامرادی غافلگیرتان خواهد کرد. در پیمایش فنی همه جوانب احتیاط را رعایت کنید تا اتفاق تلخی که سال پیش، منجربه جان  باختن یک جوان سی‌وچند ساله در این تنگه شد، تکرار نشود. به‌خاطر لغزندگی سنگ‌ها و صخره‌ها در مسیر حتما کلاه ایمنی داشته باشید و فراموش نکنید که ورود به بخش فنی تنگه بدون تجربه، بدون تجهیزات و بدون مربی می‌تواند به قیمت از دست رفتن جانتان تمام شود. فصل مناسب پیمایش تامرادی، اواخر بهار تا اوایل پاییز است و در فصل‌های دیگر سال، تحمل سرمای آب تنگه کار سختی است.

دیدنی‌های اطراف تنگه «تامرادی»
آبشار یاسوج  آبشار یاسوج یکی از زیباترین آبشارهای ایران و یکی از مهم‌ترین مقصدهای گردشگری استان کهگیلویه و بویراحمد است. این آبشار تنها 2 کیلومتر تا مرکز شهر یاسوج فاصله دارد. برای رفتن به این آبشار از سمت تنگه تامرادی باید یک مسیر 52 کیلومتری را طی کنید.
دشت راق  دشت معروف راق در 53 کیلومتری تنگه تامرادی قرار گرفته است. این دشت سرسبز به‌وسیله کوه‌ها محاصره شده. چشمه‌های زیادی هم در گوشه و کنار آن وجود دارد. سفر به این دشت تبدیل به یک خاطره خوب خواهد شد.
تنگه مهریان  شاید تنگه تامرادی بهترین و بکرترین تنگه استان کهگیلویه و بویراحمد باشد اما قطعا تنها تنگه این استان نیست. تنگه مهریان 5 کیلومتر با یاسوج و 59 کیلومتر با تنگه تامرادی فاصله دارد. این تنگه در مسیر یاسوج به اقلید قرار دارد. علاوه بر سرسبزی و زیبایی در‌ فصل بهار و تابستان، این تنگه در فصل زمستان هم یکی از محبوب‌ترین مقصد‌های گردشگری استان است چون بارش برف این جا را به یک پیست اسکی تبدیل می‌کند.
روستای کریک  کریک یک روستای کوچک و گردشگری است. این روستا به ماسوله کهگیلویه و بویراحمد شهرت دارد. مسیر رسیدن به این روستا شباهت زیادی به جاده‌های شمال کشور دارد. این روستای سرسبز در شهرستان دنا و در 25 کیلومتری یاسوج قرار گرفته است.
غار ده شیخ دنا  غار ده شیخ در 2 کیلومتری روستایی به همین اسم قرار دارد. این روستا از سی سخت، مرکز شهرستان دنا، حدود 30 کیلومتر فاصله دارد. جالب است بدانید که این غار تا یک دهه گذشته ناشناخته بود و در سال 89 توسط یکی از اهالی روستای ده شیخ شناسایی شد. این غار عجیب و کمتر شناخته‌شده می‌تواند یکی از جذاب‌ترین مقصدها در سفر به استان کهگیلویه و بویراحمد باشد.