استرس برای زندگی مفید است؟

«مک گونیگال» شما را با یک فرایند آشنا می‌کند که می‌توانید طی آن استرس‌تان را مدیریت و از آسیب‌های جسمی آن کم کنید. پژوهش‌های او نشان می‌دهد اگر استرس را تحمل کنیم اما باور نداشته باشیم که ضرر دارد آسیب استرس کم می‌شود. یعنی وقتی ذهنیت ما  درباره استرس عوض شود پاسخ بدن هم به استرس تغییر می‌کند. فراموش نکنید این ادعا نتیجه یک پژوهش است و ربطی به جملات تاکیدی و روان شناسی بازاری ندارد. گونیگال معتقد است باید استرس را به‌عنوان عاملی برای مواجه  شدن بهتر با شرایط بپذیریم تا به‌جای بی‌خیالی یا فرار از مشکلات، برخورد بهتری با اوضاع داشته باشیم. استرس در ما هورمون اکسیتوسین ایجاد می‌کند، هورمونی که عامل برخی رفتارهای اجتماعی ماست. یعنی با کمک استرس ما روابط اجتماعی بهتری خواهیم داشت و اگر در حین روزهای پر استرس به دیگران کمک کنیم خطرات جسمی مرتبط با استرس در ما کم می‌شود. در ادامه بخش‌هایی از تدتاک معروف مک گونیگال را با هم می‌خوانیم تا بدانیم چرا او استرس را برای زندگی بی‌خطر و حتی مفید می‌داند و از نگاه او چطور می‌توان استرس را مدیریت کرد؟

  نتیجه جالب تحقیقی 8 ساله

مک گونیگال می‌گوید: سال ها به مردم می‌گفتم، استرس شما را بیمار می‌کند، باعث افزایش خطر می‌شود، از یک سرماخوردگی معمولی گرفته تا بیماری‌های قلبی عروقی، در واقع، من استرس را به یک دشمن تبدیل کردم اما بعد نظرم راجع به آن تغییر کرد. تحقیقی من را به تجدیدنظر درباره برخورد با استرس واداشت. این تحقیق 30 هزار بزرگ سال را در آمریکا برای هشت سال مورد بررسی قرار داد و با پرسیدن این‌که: «چقدر استرس در سال گذشته تجربه کردید؟» شروع شد. و بعد از افراد حاضر در تحقیق پرسیدند: «آیا باور دارید که استرس برای سلامتی شما زیان آور است»؟ و بعد از آمار مرگ و میر استفاده کردند. افرادی که استرس خیلی زیادی را در سال تجربه کرده بودند ۴۳ درصد افزایش خطر مرگ داشتند اما این فقط برای کسانی بود که باور داشتند استرس برای سلامتی زیان آور است.

  نگاهی تازه به استرس

آیا تغییر عقیده درباره استرس شما را سالم تر می‌کند؟ این جاست که علم می‌گوید بله. چه می‌شود اگر از این علایم به عنوان نشانه‌هایی که بدن شما نیرو گرفته ‌تا شما را برای رویارویی با مشکلات زندگی آماده کند استفاده کنیم ؟ به‌طور مثال تپش قلب  شما را آماده می‌کند برای اقدام بهتر، چون باعث می‌شود اکسیژن بیشتری به مغزتان برسد. در تحقیق مشخص شد شرکت‌کننده‌هایی که یاد گرفته بودند چطور به نشانه‌های استرس به عنوان عوامل مفید و کمک کننده برای کارشان نگاه کنند، استرس کمتری داشتند و اعتماد به نفس بیشتر....

  هورمون شگفت‌انگیز استرس

اکسیتوسین هورمون استرس است  که غده هیپوفیز شما به عنوان بخشی از علایم پاسخ به استرس آن را خارج می کند. وقتی اکسیتوسین در پاسخ به استرس ترشح می‌شود، به شما انگیزه می‌دهد تا جویای حمایت شوید. پاسخ طبیعی بدن شما به استرس شما را تحریک می‌کند تا احساستان را با یک نفر درمیان بگذارید، به‌جای این‌که نگرانی‌را در خودتان بریزید. وقتی زندگی دشوار است، پاسخ استرس شما می‌خواهد شما در میان افرادی باشید که شما را دوست دارند.

  هورمونی که باعث تقویت قلب می‌شود

اکسیتوسین فقط مغز شما را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد. بلکه روی بدن شما هم تاثیر دارد و یکی از اصلی‌ترین نقش‌هایش این است که از سیستم قلب و عروق شما، در برابر آثار استرس محافظت می‌کند. این هورمون استرس، قلب شما را تقویت می‌کند و نکته جالب این است که تمام این مزیت‌های فیزیکی اکسیتوسین به واسطه روابط اجتماعی و حمایت دیگران است، به این ترتیب که وقتی شما تحت استرس به دیگران می‌پیوندید، چه برای جست‌وجوی حمایت و چه برای یاری رساندن به بقیه، هورمون بیشتری را آزاد می‌کنید، پاسخ بدن شما به استرس سالم تر می‌شود و درواقع سریع‌تر بهبود می یابد. 

  بترسیم یا شجاع باشیم؟

هر تجربه پر تنش در زندگی، مثل مشکلات مالی یا بحران‌های خانوادگی، خطر مردن را تا ۳۰ درصد افزایش می‌دهد اما این آمار برای همه صدق نمی‌کند. افرادی که مورد توجه دیگران هستند یا از اطرافیان‌شان حمایت می‌کنند بدنشان هیچ خطری مرتبط با استرس را نشان نمی‌دهد. این‌که چطور فکر می‌کنید و چطور عمل می‌کنید می‌تواند تجربه شما را در مواجه شدن با استرس دگرگون کند. وقتی شما انتخاب می‌کنید که پاسخ‌تان به استرس را مفید ببینید، یک مدل زیستی شجاعانه می‌سازید و وقتی انتخاب می‌کنید که هنگام استرس با دیگران ارتباط برقرار کنید، انعطاف پذیری به وجود می‌آورید. استرس، به ما دسترسی به قلب های‌مان را می‌دهد. قلب مهربانی که معنای زندگی را در ارتباط و همکاری با دیگران کشف می‌کند. وقتی شما انتخاب می‌کنید که استرس را این‌گونه ببینید، نه تنها در مدیریت استرس مهارت پیدا می‌کنید که شانس‌تان برای موفقیت در زندگی هم  بیشتر می‌شود.

 

 

لازم است در نظر بگیرید وقتی که ما یکی از عزیزان خود مثل پدر، مادر، دوست و حتی کار و اشیای مورد علاقه خود را از دست می‌دهیم، دچار سوگ می‌شویم. سوگواری هم مراحلی دارد که شامل شوک و انکار، خشم، چانه زنی، افسردگی، قبول و پذیرش است که بارها در همین صفحه درباره این مراحل صحبت شده است. فرزند شما به واسطه از دست دادن دوست صمیمی‌اش، دچار سوگ شده است و مراحل ذکر شده را طی می‌کند. او به مرور و  به تدریج بهبود می‌یابد پس لازم است که مراحل سوگ را بگذراند و در این مدت دچار آشفتگی هیجانی، اختلال در خواب و اشتها، نداشتن تمرکز و ... می‌شود. گفته‌اید که از اتاقش کمتر بیرون می‌آید و بعضی شب‌ها، صدای گریه‌اش را می‌شنوید. شما با شناخت علایم سوگواری، واکنش بهتری درباره این اتفاقات خواهید داشت.

 سوگواری به اضافه استرس کرونا

همچنین در نظر داشته باشید که  هم اکنون بحران کرونا در واقع استرس ایجاد می‌کند. پس در این شرایط فرزند شما، هم سوگوار است و هم استرس کرونا را دارد. شما می‌توانید از طریق همدلی به او نزدیک شوید و حال او را درک کنید. با او   گفت‌وگو کنید و اجازه دهید که فرزندتان از حس و حال، ترس‌ها و نگرانی‌هایش و حتی خاطراتی که با دوستش داشته، برایتان حرف بزند و در ادامه می‌توانید از خودش کمک بگیرید و ببینید برای بهترشدن حالش، چه راه‌حلی را پیشنهاد می‌دهد.

 در این شرایط فرزندتان را نصیحت نکنید

گفته‌اید که نمی‌دانم دقیقا باید چه چیزی به پسرم در این  روزها و شب ها بگویم. قبل از هر چیز، لطفا از پند و نصیحت فرزندتان در این شرایط دوری کنید. مهم است که در دوران سوگ، هیجاناتی چون خشم و غم و تنهایی و اضطراب را تجربه و   درباره آن‌ها با فردی صحبت کند. اگر در گفت‌وگو با یکدیگر متوجه مسائل پیچیده و خاصی شدید، می‌توانید از یک مشاور در این زمینه راهنمایی بگیرید.

شما پیام بسیار مختصری فرستادید و بهتر بود از نحوه آشنایی‌تان، سن همسر و علل طلاق وی از همسر قبلی‌اش توضیح کوتاهی می‌دادید.  باید گفت که فکر طلاق در اوایل ازدواج به ذهن بسیاری  از افراد خطور می‌کند و گاه به انجام هم می‌رسانند اما واقعیت این است که اول  باید علل اصلی مشکلات را زیر ذره‌بین قرار  دهید و با بررسی سعی در حل آن‌ها داشته باشید. طلاق در واقع اولین راه‌حل برای حذف مشکلات بین زوج ها نیست.تنها هفت ماه از شروع زندگی مشترک‌تان گذشته است و احساس ناکامی می‌کنید. در این باره باید بدانید که عده‌ای با رویاهای طلایی که در ذهن خود از ازدواج ساخته اند، وارد این رابطه می‌شوند. به عنوان مثال شما قبل از ازدواج عاشق همسر خود شدید و حتما تصور بسیار شیرینی در ذهن داشتید که در آن جایی برای خشم، عصبانیت، اختلاف سلیقه و ناهماهنگی نبوده است. وقتی فاصله رویا تا واقعیت زیاد شود حتما فکر طلاق به ذهن‌تان خطور خواهد کرد. چند دلیل دیگر این اتفاق عبارت اند از: خیانت همسر، بلد نبودن مهارت‌های زندگی‌مشترک و تکراری شدن زوج ها برای یکدیگر.

 کاش شناخت به دست می‌آوردید

در پیامک‌تان گفته‌اید که عاشقش شده بودم و فقط می‌خواستم به او برسم. توجه داشته باشید که شناخت ناکافی از یکدیگر قبل از ازدواج هم عامل دیگر   ناکامی در زوج هاست. عده‌ای فقط عاشق بودن و دوست داشتن برایشان مهم است فارغ از این که چقدر با یکدیگر متناسب و هم کفو هستند. وجود همین تفاوت‌ها در ازدواج، جلوی حس خوشبختی را خواهد گرفت.

 طلاق را پیشنهاد نمی‌کنم

بهتر است واقع‌بین باشید و بپذیرید که زندگی در هم پیچیدگی روزهای سخت و شیرین است. شوهر شما آن مرد رویایی دوران آشنایی قبل از ازدواج نیست.  به یقین هر دو نفر شما به نوبه خود نسبت به آن  دوران تغییراتی کرده‌اید. بیایید و در دنیای واقعی زندگی کنید. اجازه ندهید که رابطه‌تان تکراری شود و هر روز برای بهتر شدنش، تلاش کنید. منظورم این است که حس‌ها و نگاه‌های تازه  را که در روزهای نخست آشنایی وجود داشته دوباره بسازید. تازگی داشتن برای یکدیگر سبب می‌شود که هر دو طرف از لحاظ عاطفی به یکدیگر نزدیک شوند و حس مهم بودن را به یکدیگر القا کنند.

 بحث مهریه را پیش نکشید

مهارت‌های مهمی مانند: گفت‌وگو، گوش کردن، همدلی، صبر، گذشت، تاب‌آوری، مسئولیت‌پذیری، تعهد و مدیریت هیجان‌ها به خصوص خشم را بیاموزید و سرلوحه زندگی خود قرار دهید. همچنین سد راه دخالت‌ها و اظهار نظرهای مخرب اطرافیان در زندگی‌تان شوید تا مشکلات کمتری برای‌تان ایجاد شود.با تکرار مدام طلاق، دادگاه، مهریه و ... به نتیجه‌ای نمی‌رسید جز افزایش دلخوری و لجبازی و کینه‌توزی. پس یک فرصت تازه به زندگی جوان خود بدهید و سعی  در حفظ آن داشته باشید نه این که در اولین قدم، به دنبال طلاق بروید.

   نشانه‌هایی که در قصه دیدیم

تعدادی از اطلاعات که به شکل قطره‌چکانی در طول داستان ارائه شد، عبارت اند از: انگیزه و نقشه پیمان برای کشتن نوزاد الناز، رفتارهای انتقام‌جویانه(فاش کردن راز فرهاد به هدیه)،  تجربه افسردگی بعد از فوت مادر و سابقه بستری در بیمارستان روانی. یا مثلاً از زبان دایی او می‌شنویم که می‌گوید: «پیمان طوری است که از او می‌ترسم و نمی‌شود او را شناخت!».

   توهم‌ها از راه می‌رسند

ما معمولاً افسردگی را با غم، گریه، انگیزه نداشتن، الگوی خواب و غذای نامنظم، تمایل به مرگ و ... می‌شناسیم. اما شاید برایتان جالب باشد که بدانید انواع مختلفی از افسردگی وجود دارد. یکی از آن‌ها اختلال افسردگی با ویژگی‌های روان پریشانه است. در افسردگی روان پریشانه، با هذیان و توهم مواجه می‌شویم. به نظر می‌رسد پیمان، دوره افسردگی با آن نشانه‌های معروف را قبلاً پشت سر گذرانده و حالا می‌توانیم بگوییم نشانه‌های شدید افسردگی فروکش کرده است اما همچنان هذیان و توهم وجود دارد. در این اختلال، طیفی از علایم وجود دارد که بسته به‌شدت، سابقه قبلی، میزان حمایت‌های روانی‌اجتماعی و نوع شخصیت فرد، متفاوت است. توهم شنوایی و بینایی، دو نمونه از اختلالات ادراکی شایع هستند. طوری که فرد کسی را می‌بیند یا صدایی را می‌شنود که اصلاً در واقعیت وجود ندارد. توهم دستوری پیمان، به‌گونه‌ای است که مادرش دستور انتقام را صادر می‌کند! پیمان هم به‌عنوان مجری نقشه‌ها، سعی می‌کند بدون کم‌وکاست و با برنامه‌ریزی، دستور را اجرا کند و به خانواده صبوری آسیب بزند.

   سوگی که تمام نشده است

به‌طورکلی می‌توان عوامل ژنتیکی، روانی‌اجتماعی، شخصیتی، روان پویشی، شناختی و محیطی را برای شکل‌گیری افسردگی در نظر گرفت. وقایع پراسترس زندگی، یکی از تلنگرهای محکمی هستند که می‌توانند ظرفیت شکننده فرد را متلاشی کنند. پیمان در کودکی، با فقدان پدر روبه‌رو می‌شود و بعدها هم در سوگ مادرش می‌نشیند. سوگی که رفع نشده است و فرد همچنان در مرحله «انکار» به سر می‌برد. در واقع مرگ مادر، یکی از شدیدترین استرس های زندگی پیمان است. در زمان حال هم، دیگر فرقی نمی‌کند که استرس‌ها از نوع مثبت(پیدا شدن پدر) هستند یا منفی(مرگ و فقدان)؛ وقتی ظرفیت روانی شخص، تحمل پذیرش رویدادها را نداشته باشد، هر استرس شدیدی می‌تواند باعث عود بیماری شود.

   چه درمان‌هایی وجود دارد؟

در حالت‌های شدید، درمان‌های دارویی و روان‌درمانی به کمک فرد می‌آیند. تسکین و تخفیف نشانه‌ها در کوتاه‌مدت، به عهده داروهاست؛ اما اتفاقی که روان‌درمانی در درازمدت رقم می‌زند، افزایش اعتماد بیمار در روابط بین فردی، افزایش مکانیسم های مدارا (به شکل کارآمد)، قابلیت پذیرش فقدان و در سوگ نشستن و ... است. یکی از مهم‌ترین کمک‌ها،  کم کردن تعداد و شدت عوامل استرس‌زا در زندگی فرد است. کاهش این رویدادها در قالب «خانواده‌درمانی»، به بیمار کمک می‌کند تا یک حلقه امن ارتباطی حامیانه را کنار خودش داشته باشد.