دلایل اصلی سوال کردن کودکان را نمی‌دانید

یکی از اشتباهات والدین برای پاسخ دادن به سوالات مذهبی فرزندشان، این است که نمی‌دانند چرا چنین سوالاتی در ذهن کودکان شکل می‌گیرد. قبل از هر چیز باید بدانیم کودکان به چهار دلیل سوال می‌کنند: 1-شناختن، 2- کنجکاوی، 3- دیدن تضادها و 4- تعارض‌ها. به طور کلی، کودکان سوال می‌کنند تا یاد بگیرند. والدین با دانستن همین نکته نه تنها نباید از پرسش کودک‌شان خسته شوند بلکه باید از این گونه سوالات استقبال کنند.

 به او می‌گویید که تو در حد این مسائل نیستی!

سوال کردن فرزندان ما بیشتر برای شناخت و یادگیری است و به همین دلیل اگر سوال را از کودکان‌مان بگیریم، هیچ نسلی رشد نمی‌کند و حتی علمی و شناختی برای آن‌ها به وجود نمی‌آید. روش پاسخ گویی به این دسته از سوالات اعتقادی، پاسخ منطقی و بدون جهت گیری است. نباید از اصطلاحاتی چون «الان وقت این سوال نیست» یا «تو در حد این مسائل نیستی» استفاده کنیم. باید به صورت منطقی پاسخ دهیم و درست این است که ابتدا از کودک‌مان بپرسیم خودش چه فکر و برداشتی دارد و در ادامه صحبت او، به جمع‌بندی و پاسخ منطقی بپردازیم. استفاده از زبان تمثیل و انواع مثال‌ها می تواند در این زمینه به شما بسیار کمک کند.

 نمی‌دانید سوال از سر کنجکاوی است یا حل تعارض‌ها

نکته بسیار مهم این است که اگر کودک ما به صورت منظم در محیط‌های مذهبی قرار گیرد به مرور زمان، پاسخ بسیاری از سوالات خود را می‌یابد و خودش رفتار و روحیاتش را مدیریت می‌کند و سوالاتش را به راحتی پاسخ می‌دهد. البته نکته قابل توجه این است که جنس سوالات دوران کودکی و بلوغ با هم متفاوت است. سوالات دوران کودکی، بیشتر از جنس شناختن و کنجکاوی است و سوالات دوران بلوغ به دلیل بحران‌ها و انقلاب‌های درونی‌اش، از جنس حل تضادها و تعارض‌هاست. والدینی که به چنین درکی درباره تفاوت این سوال‌ها رسیده باشند، راحت‌تر می‌توانند به آن‌ها پاسخ دهند.

سوال‌های کودک را مفهومی جواب نمی‌دهید

کودکان دوست دارند همواره جست‌و‌جو کنند و کنجکاوی برایشان نوعی بازی ذهنی است و دلیل آن، آشنایی بیشتر با محیط اطراف‌شان است. در پاسخ به این دسته از سوالات، یک نکته دیگر نیز قابل اهمیت است که پاسخ‌گویی باید با سوالات بیشتری اتفاق بیفتد. مثلا اگر کودک شما موضوعی را می‌داند و می‌خواهد که درباره آن بیشتر بداند و سوالی مطرح می‌کند، شما باید به جنبه دیگر آن موضوع بپردازید و توضیح‌تان همراه با سوالات مفهومی بیشتری باشد.

 از عاطفه و احساسات‌تان کمک نمی‌گیرید

وقتی اتفاقاتی در روند عادی زندگی می‌افتد که تاکنون نبوده است، برای کودکان‌مان تضاد ذهنی ایجاد می‌شود و شروع به پرسیدن می‌کنند. در این شرایط بهترین راه، همراهی کودک است تا ابتدا تجربه کسب کند. گاهی باید سوالات را با مسائل عاطفی و احساسی پاسخ داد. وجود رابطه پر از محبت، می‌تواند بسیار در این مسئله کمک حال باشد.

 کودک را به خاطر سوال کردن، توبیخ می‌کنید

توجه داشته باشید که هر سوالی را می‌توان پاسخ داد. فقط باید این نکته را در نظر بگیریم که پاسخ دادن به یک پرسش، سبب نشود شخصیت کودک مورد سوال قرار گیرد و او را بابت سوال های‌زیاد، توبیخ کنیم. کودک می‌تواند هر سوالی را مطرح کند و آزاد است و نباید بابت سوال کردنش بازخواست شود. همراهی کردن و گوش دادن به کودک و توجه به او، 50 درصد پاسخ به سوالش است.

 اطلاعات دینی خودتان را بالا نمی‌برید

یکی از سوالات رایج کودکان در ایام شهادت اهل بیت(ع) این است که چرا باید عزاداری کنیم؟ در این سوال ابتدا باید احساس مسئولیت و عاطفه فرزندمان را بشناسیم و او را درگیر کنیم. چیزهایی را که از دست داده و ناراحت شده است، برایش یادآوری و سعی کنیم عواطف و احساساتش را در نبود آن چه برایش ارزش دارد، بروز دهد. طبق نظریات علم روان شناسی، شور و هیجان نیز در کنار شعور، عامل سلامتی روان است. درباره فلسفه شهادت هم باید اول خودمان بدانیم فلسفه شهادت و مبارزه ائمه چه بوده است. کودکان جنس بدی و ظلم را می‌شناسند و باید بپرسیم اگر تو بودی در برابر ظلم می‌ایستادی یا نه؟ تا چه حد؟ و ... تا ذهن کودک ما با این موضوع آشنا شود.

 

ابتدا روی نقش خودتان متمرکز شوید و سهم خود را در شکل‌گیری این رفتار پدر بررسی کنید و ببینید آیا نوع رفتار خاصی داشته‌اید که منجر به این رفتار پدر می‌شود؟ آیا مسئله‌ای در زندگی شما اتفاق افتاده است که منجر به سخت گیری پدر می‌شود؟ آیا این رفتار فقط با شماست؟ آیا با دیگر اعضای خانواده هم این رفتار اتفاق می‌افتد؟ آیا زمان‌هایی بوده است که شما قوانین و مقررات وضع شده توسط والدین را به هر دلیلی نقض کرده باشید؟ یا مبادرت به پنهان کاری، دروغ یا رفتارهایی مانند این داشته‌اید که سلب اعتماد شده باشد؟ به هر حال دیدن نقش خود و دیگران در کنار هم مهم است تا به راهکار عملی‌تری دست یابید.

 سعی کنید با پدرتان گفت‌وگو کنید

گفته‌اید که به تازگی هم متوجه شدم که به افسردگی مبتلا شدم. اگر این ادعایتان توسط یک روان‌شناس تایید شده باشد، باید برای درمان خودتان اقدام کنید اما قبل از آن، به جای این‌که در درون احساس بدی را در خود شکل بدهید و نسبت به پدر نیز هیجانات منفی را تجربه کنید، بهتر است در زمان و مکان مناسبی راجع به حس و حال خودتان و به عبارتی هیجانات خودتان و دلایل  پدرتان برای این رفتارشان با وی صحبت کنید. با این روش هم ابراز هیجان کنید و نگذارید هیجانات منفی درون شما رخنه کند و هم این‌که دلایل پدر را بشنوید تا بهتر بتوانید به موضوع نگاه کنید.

 قاب مجددی به نگاه‌تان بدهید

نگاه‌تان را عوض کنید و سعی نکنید مدام پدر را مانع، سخت‌گیر، کسی که شما را نمی‌فهمد، بی‌منطق و ... ارزیابی کنید. به موضوع به این شکل نگاه کنید که این کار پدر می‌تواند از سر دلسوزی و نگرانی برای شما باشد و به عنوان یک پدر به دنبال مراقبت از شماست تا مبادا به شما آسیبی برسد. نگاه‌تان به موضوع یا به عبارتی زاویه دیدتان را عوض کنید تا درک‌تان از شرایط، صحیح‌تر شود.

 قوانین خانواده را به رسمیت بشناسید

شما نمی‌توانید خارج از قوانین خانواده رفتار کنید یا قوانین خانواده را زیر پا بگذارید؛ پس تمام تلاش خود را به کار گیرید تا مطابق با قوانین خانواده رفتار کنید. این موضوع در بلند مدت به شما و خانواده‌تان کمک بزرگی خواهد کرد.

  برنامه‌ریزی منطقی داشته باشید

بدون شک با برنامه‌ریزی همه کارهای‌تان به‌موقع و بدون استرس انجام می‌شود. هرشب قبل از خواب کمی از زمان خود را برای اولویت‌بندی و جلو انداختن کارهای روز بعد اختصاص بدهید. در برنامه‌ریزی بلندپرواز نباشید چون شما ابرقهرمان نیستید و باید متناسب با زمان و توان‌تان برنامه‌ای واقع بینانه داشته باشید. روز خود را زودتر شروع کنید، در این‌صورت فرصت کافی برای تنظیم افکار و انجام دادن آن‌ها خواهید داشت.

  به کارهای اضافه و غیرضروری نه بگویید

مادر شاغل‌ بودن آن هم از راه دور به اندازه کافی ذهن شما را درگیر کرده است پس اموراضافه دیگر را از برنامه خود حذف کنید. تکنیک «نه گفتن» برای رد پروژه‌ها و انتظارات غیرضروری دیگران بسیار کارساز است. فراموش نکنید وقت شما فقط به خودتان اختصاص ندارد.

  کودکان را سرگرم کنید

هیچ‌کس به اندازه شما با روحیه و نیازهای فرزندتان آشنا نیست. بهتر است هنگامی که فرزندتان بیدار می‌شود چند دقیقه با او وقت بگذرانید تا حس خوب و انرژی مثبتی به او بدهید. در طول روز برای مدت زمان دورکاری‌تان، چند اسباب بازی جالب، سرگرمی یا نمایش فیلمی متناسب با سنش در نظر بگیرید. تا زمانی که کودک کاری برای انجام دادن داشته باشد، احتمال وقفه در کار شما هم کمتر خواهد شد. ضمن این‌که می توانید از چرت وسط روز بچه‌ها هم برای پیشبرد کارتان استفاده کنید.

  کمک بخواهید

شما هیچ قدرت خارق‌العاده‌ای ندارید و به تنهایی از پس همه کارها برنمی‌آیید. انجام امور خانه و خانواده از جمله کارهای وقت‌گیر بانوان به‌خصوص مادران شاغل است. شاید با شرایط دورکاری بهتر باشد که این امور را با همسر و دیگر اعضای خانواده تقسیم کنید.

  استراحت را در اولویت قرار بدهید

اگر به اندازه کافی استراحت نکنید، همه روز را بدون این‌که کاری مفید انجام بدهید وقت‌کشی می‌کنید. به «خوابیدن» مانند هر فعالیت مهم دیگری اهمیت بدهید تا در طول روز عملکرد بهتری داشته باشید. ذهن شما بعد از یک استراحت مناسب، بیش از هر زمان دیگری برای برنامه‌ریزی، اولویت‌بندی وظایف و مدیریت زمان آماده است.

  زمان را هدر ندهید

از انجام کارهایی که باعث هدر رفتن زمان می‌شوند، اجتناب کنید. گشت و گذار بیش از حد در فضاهای مجازی، جست و جوهای اینترنتی بی‌هدف و مکالمات طولانی تلفنی از جمله عوامل حواس‌پرتی است که باعث هدر رفتن زمان می شود و میزان کارایی شما را در منزل کمتر می‌کند. برای پرسه‌زنی در این فضاها، محدودیت زمانی در نظر بگیرید.

 

«انجام بده» اما با هدفِ خودمراقبتی و دوست داشتن خود! اگر کارها را با این هدف انجام بدهیم به طور ضمنی این پیام را به خودمان منتقل می‌کنیم: «من خودم را دوست دارم و آن‌قدر ارزشمند هستم که دقایقی در روز را ورزش کنم» یا «من ارزش این را دارم که برای زندگی راحت‌تر کار کنم» و ... . پیام ضمنی این جملات با جملاتی که در آن‌ها سعی می‌کنیم ویژگی مثل اعتماد به نفس را به بقیه ثابت کنیم، بسیار متفاوت هستند. جملاتی مثل: «با پولی که این ماه به دست می‌آورم، به همه ثابت می‌کنم تنبل نیستم » یا «اگر شش ماه هر روز ورزش کنم، همه متوجه تفاوت وزنم با قبل میشن!». پس اگر به دنبال راهکاری برای افزایش عزت نفس‌تان هستید، قبل از تصمیم گیری درباره کاری که قرار است انجام دهید، این را از خودتان بپرسید که قرار هست این کار را انجام بدهم چون خودم را دوست دارم یا قرار هست این کار را انجام بدهم که پذیرفتنی‌تر باشم؟

  آسیب‌های پیدا نکردن ریشه‌های عزت‌نفس پایین

عزت‌نفس پایین ناگهانی و یک شبه اتفاق نمی‌افتد! کسانی که کمبود عزت نفس دارند، به مرور دریافتند که به اندازه کافی خوب نیستند. این پیام اغلب در دوران کودکی و از طریق رفتارهای والدین و اطرافیان به فرد منتقل می‌شود. والدینی که رفتارهای کودک را مدام ارزشیابی و نقد می‌کنند و پدر یا مادری که هیجان های کودک را در نظر نمی‌گیرند و به آن‌ها بی‌تفاوت هستند، عزت‌نفس کودک‌شان را نابود می‌کنند. اگر منبع کمبود عزت‌نفس را شناسایی نکنیم و برای بهبودش کاری انجام ندهیم، احتمال این‌که در آینده روابط اشتباه را تجربه کنیم، بسیار زیاد است. برای مثال اگر والدینی داشتیم که همیشه از ما انتقاد و رفتارهای ما را سرزنش می‌کردند، ممکن است در بزرگ سالی هم جذب شخصیت‌هایی شویم که بیشتر از این‌ که ما را همان‌گونه که هستیم بپذیرند سعی در تغییر ما داشته باشند و مدام از ما انتقاد کنند. شناسایی کردن منبع کمبود عزت‌نفس باعث می‌شود، بپذیرید که این مسئله ذاتی و ارثی نیست و به دست خودتان قابل حل است.  مادامی که از نظر خودمان قابل‌قبول و دوست داشتنی باشیم، عزت نفس‌مان افزایش می‌یابد.