حساسیت فصلی، از روزگار دایناسورها تا امروز
با تغییرات اقلیمی و افزایش دمای زمین، فصل گردهافشانی گیاهان طولانیتر می شود و به دنبال آن حساسیتهای فصلی هم آزاردهندهتر شدهاند، با نگاهی به تاریخچه این موضوع میفهمیم زکریای رازی اولین کسی است که شرح مکتوب علایم تنفسی فصلی را نوشته است
تغییر فصلها بهخصوص بهار و تابستان هرچند باعث زیبایی و دوری آدمها از تکرار میشود اما برای خیلیها آغاز انواع حساسیتهای فصلی است. کارا وادا، متخصص ایمنیشناسی در آلرژی از دانشگاه اوهایو، در «کانورسیشن» درباره راهکارهای مقابله با آلرژی توصیههایی دارد اما ابتدا به قدمت تاریخی این مشکل بشر امروز اشاره میکند. به نوشته او، فسیل گردهها از دوران قبل از دایناسورها و همزمان با نئاندرتالها پیدا شده و علایم و درمانهای مشکلات سینوسی و آسم در طول تاریخ و در سراسر جهان ثبت شده است. بد نیست بدانید یکی از اولین کسانی که درباره علایم حساسیت فصلی پژوهش کرده، زکریای رازی دانشمند ایرانی است. در ادامه بیشتر با این موضوع آشنا میشویم.
اولین شرح مکتوب علایم تنفسی فصلی
همانطور که گفتیم قدمت مشکلات مربوط به حساسیت فصلی به طول عمر بشر است، برای مثال، چینیها پنج هزار سال پیش برای رفع احتقان بینی و کاهش تولید مخاط ناشی از «تب گیاهی» که در فصل پاییز رخ میداد، از گیاه «دم اسب صحرایی» استفاده میکردند. علاوه بر تب گیاهی توصیفشده در چین، اولین شرح مکتوب علایم تنفسی فصلی اثر زکریای رازی، محقق ایرانی، در حدود سال ۹۰۰ پس از میلاد است. او گرفتگی و آبریزش بینی در فصل رویش گلهای رز را «تب گل سرخ» نامیده است. از آن جا که پیشرفت علمی در قرون وسطی به دلیل طاعون تا حد زیادی متوقف شد، شرح بعدی درباره آلرژیهای فصلی را دکتر جان بوستوک ۹۰۰ سال بعد، یعنی در سال ۱۸۱۹ منتشر کرد، اما به دلایل آن اشارهای نکرد.
تصورات اشتباه درباره حساسیتهای فصلی
تغییرات اجتماعی ناشی از انقلاب صنعتی از جمله افزایش آلودگی هوا، سپری کردن زمان کمتر در فضای باز، افزایش میزان گردهها احتمالا به افزایش شیوع آلرژی کمک کرد و کاهش تماس با باکتریها و عفونتهای خاص به افزایش بیماریهای آلرژیک و خودایمنی منجر شد. از آن جا که در آن زمان تصور میشد منشا آلرژی فصلی بوی یونجه تازه است، برای توصیف آن اصطلاح «تب یونجه» ابداع شد اما بوستوک، با استناد به تجربه شخصی خود، بوی علفها را عامل اصلی نمیدانست و به این نتیجه رسیده بود که علایم مزمن و مکرر او بهدلیل گرمای تابستان و تغییرات آبوهوایی است.
گرده ها شناسایی شدند
این دکتر چارلز بلکلی بود که به کمک مطالعات روشمند و آزمایشهایش، گردهها را به عنوان عامل اصلی علایم آلرژی شناسایی کرد. او گرده گیاهان را جمعآوری، شناسایی و تعریف کرد و سپس با قرار دادن آنها در چشمهای خود یا پوست خراشدادهاش، خواص حساسیتزایی آنها را آزمایش کرد تا ببیند کدام باعث قرمزی و خارش میشود. دکتر لئونارد نون و جان فریمن هم در اوایل دهه ۱۹۰۰ با الهام از کشفهای مرتبط با واکسیناسیون، «ایمونوتراپی آلرژی» یا تزریق دوزهایی از عصاره گرده گیاهان به بیماران مبتلا به آلرژی را ابداع کردند. آنتیهیستامینها اولین بار در دهه ۱۹۴۰ به بازار آمدند اما بسیار خوابآور بودند. فرمولاسیونهایی با عوارض جانبی کمتر از دهه ۱۹۸۰ به بعد تولید شدند.
راههای مقابله با آلرژی
با تغییرات اقلیمی و افزایش دمای زمین و همچنین افزایش سطح دیاکسید کربن، فصل گردهافشانی گیاهان طولانیتر هم شده است و کارشناسان هشدار میدهند که در سالهای آینده از این هم بیشتر خواهد شد. به گفته متخصصان، برای کنترل آلرژی باید موارد آلرژیزا را شناسایی کرد و با به حداقل رساندن مواجهه با آنها، به روش پیشگیرانه، با آلرژی مقابله کرد. برای مثال میتوان با بسته نگهداشتن پنجرهها، دوش گرفتن و تعویض لباسها، قرار گرفتن در معرض گردهها را کاهش داد. راهکار دیگر این است قبل از این که علایم مهارناپذیر و حاد شوند، مصرف دارو را شروع کنید. آنتیهیستامینهایی که اثربخشی درازمدت و خوابآوری کمتری دارند، برای خارش و عطسه مناسباند. برای رفع گرفتگی بینی هم استفاده از اسپریهای بینی ضدآلرژی (کورتیکواستروئیدی) توصیه می شود. مراجعه به متخصص آلرژی هم کمک میکند دریابید به چه چیزی حساسیت دارید.