1-خانم جولی ویلیامز می‌گوید که همسرم رفت پیش دکتر و گفت: «صادق باش لطفا، سرطانه؟» و دکتر کمی من و من کرد و گفت: «راستش شکّم به سرطان می‌بره». بعد هم که بالا و پایین و تست و آزمایش، معلوم شد که سرطان روده پیشرفته دارم و معالجه نه امروز و دیروز، که باید سال ها قبل شروع می‌شده. بعد می‌گوید آقای همسر که وکیل متخصص مالیات است، آن شب توی بیمارستان نشسته بود و حساب و کتاب و تحقیق می‌کرد که سرطان روده بزرگ استیج چهار، 8 درصد شانس زنده ماندن دارد و اگر دکتر این را گفت، شاید شانس بیشتر باشد و اگر آن را گفت کمتر و من گفتم که «بچه جان، این احتمال‌ها را بگذار کنار که اگر دعوا سر احتمال بود، من امروز اصلا زنده نبودم.»‌

 2- خانم جولی ویلیامز قصه زندگی اش را از روز اول و حتی قبل از روز اول، تعریف می‌کند که در ویتنامِ درگیر جنگ، نابینا به دنیا آمدم و آنجا رسم است که بچه یک ماه اول را تمام و کمال با مادر است. یک ماه که گذشت، مادربزرگم من را بغل کرد و کمی که بینایی ام را امتحان کرد، گفت بچه نابینا را ببرید عطاری و به عطار بگویید که یک دارویی بده و بچه را خلاص کن. پدر و مادرم هم من را بردند و آن که با رفتنم مخالفت کرد، خانواده‌ام نه، که آقای عطار بود. اگر نرفته‌ بود گل بچیند و بله‌ را گفته بود، امروز این جا نبودم. احتمال این که بگوید نه، از 8 درصد کمتر بود، ولی گفت نه و من را برگرداندند‌ خانه و مادربزرگم که گفت: «خب ببریدش عطاری دومی»، مادر مادربزرگ درآمد که هر طور به دنیا آمده همان طور هم زندگی می‌کند و نجاتم داد.

 3- دو ماه و نیمه که بودم آمریکا از جنگ ویتنام آمد بیرون و اهالی ویتنام شمالی ریختند و یک بلبشوی غریبی شد و خانواده ما شب با 300 نفر دیگر پریدند توی قایق که از دریای فیلیپین و اقیانوس آرام رد شوند و بروند کالیفرنیا برای پناهندگی و از بس گریه می‌کردم کم مانده بود توی آب غرقم کنند ولی ماندم و از اقیانوس گذشتم. احتمال ماندنم از 8 درصد کمتر بود ولی با بدبختی رسیدیم و کمی که جا افتادیم، پدر و مادرم  مرا بردند دکتر که بینایش کن. از قضای روزگار شانس آن عمل از 8 درصد بیشتر بود ولی من بینا نشدم و کم‌بینا شدم. بعد فرستادندم مدرسه کم‌بینایان و آن قدر اصرار کردم که می‌خواهم با فک و فامیل و دخترخاله و پسرخاله مدرسه بروم که از مدرسه کم‌بینایان بیرونم آوردند و با آن ها فرستادندم مدرسه و آنجا شاگرد اول شدم و با بورس تحصیلی رفتم دانشگاه. بعد دوباره شاگرد اول شدم و با بورس تحصیلی رفتم هاروارد. بعد فکر کردم که تمام زندگی ام بچه‌های فامیل را همه جا فرستادند و به من گفتند که تو کم‌بینایی و نرو، عقده‌اش توی دلم مانده. قبل از 30 سالگی هفت عصای آهنین و هفت جفت کفش آهنین پیدا کردم و دور هفت قاره چرخیدم. از دزدی و تجاوز و قتل می‌ترسیدم و فکر می‌کردم کم‌بینای تنها برای ناتوها و بی‌شرف های این دنیا چه لقمه راحتی است، ولی رفتم. خلاصه که کلا یک زندگی داشته‌ام، از اول تا آخرش یا رنج بوده یا اراده. این هم جز این نیست. تمام تلاشم را می‌کنم، اگر ماندم، ماندم؛ اگر نه هم نه. مرگ هم بخشی از زندگی است. تلاش برای زنده ماندن هم زیرمجموعه این بخش است. حالا بگو 8درصد.

4- خانم جولی ویلیامز درصد را کنار گذاشت و گفت این هم یک گرفتاری مثل گرفتاری های دیگر. خیلی روزها احتمال بودنم از 8 درصد کمتر بوده، این هم یکی دیگر. یا مثل عبور از اقیانوس شدنی است یا مثل عمل چشم نشدنی. اول با همسرش رفتند و یک آپارتمان خوب پیدا کردند که با خیال راحت توش بمیرد و دو فرزندشان هم آن جا بزرگ شوند. بعد هم برای بچه‌ها از اول تا آخر آن چه توی خانه می‌گذشت نوشت. از آن جا که پیانو را چه کسی کوک می‌کند تا این جا که من که رفتم چه کنید. گفت که همه‌چیز را برایتان آسان و حاضر و آماده کردم اما یک چیزی است که نمی‌توانم و آن هم درد بزرگ شدن در نبود من است. درد را هر آدمی باید جدا بکشد و مسئولیتش را بپذیرد، این یکی هم درد شماست.

همه این ها را هم نوشت و توی کتابی جمع کرد و با شرکت رندوم هاوس برای چاپشان قرارداد بست و چشم هایش را بست و رفت.

5-  آقای نورمن کازینز، روزنامه‌نگار آمریکایی که خودش سال ها با مرگ رفت و آمد و برو بیا داشت، روزی گفت که «بزرگ ترین خسران دنیا مرگ نیست، بزرگ ترین خسران دنیا این است که آدم وسط وانفسای زندگی آن نور درون را از دست بدهد.» این جولی ویلیامزهای این دنیا، آمده‌اند تا محافظان نور درون باشند. 

 

قصه‌پردازان در طول قرن‌ها یاد گرفته‌اند که چه چیزی واقعاً مخاطب را درگیر قصه و رضایتش را جلب می‌کند. یکی از روش‌هایی که قصه‌گوها قصه را با آن تمام می‌کنند این است که قهرمان به خودشناسی می‌رسد و این هم در نهایت باعث می‌شود به کمال برسد.

یک شرکت لوازم بهداشتی در سال ۲۰۱۳ فیلم‌های کوتاهی را منتشر کرد که در آن‌ها یکی از چهره‌نگاران سابق اف‌بی‌آی چهره‌ زنان را نقاشی می‌کرد. نقاش، بدون دیدن زن‌ها و فقط بر اساس توصیف خودشان از قیافه‌شان، چهره‌شان را می‌کشید. بعد همین نقاش چهره‌ زن‌ها را بر اساس توصیف یک غریبه از چهره‌شان نقاشی می‌کرد. نتیجه حیرت آور بود. نقاشی‌هایی که بر اساس توصیف افراد دیگر کشیده می شد بسیار زیباتر از نقاشی‌هایی بودند که بر اساس توصیف خود زن‌ها از چهره‌شان کشیده شده بود. نتیجه: بسیاری از زن‌ها نمی‌دانند واقعاً چقدر زیبا هستند. این تبلیغ تلاش می‌کرد به آن‌ها کمک کند خودشان را بپذیرند و از زیبایی ذاتی‌شان رضایت بیشتری داشته باشند.

این‌که مشتری خودش را بپذیرد، پاسخ به یک نیاز عام انسانی است: میل به خودشناسی و پذیرش خود. 

داستان برند «داو» در کتاب «هر برند یک قصه است»

کافی‌ است به کسی بگویید «کتاب بخوان» تا از او این سؤال را بشنوید: «چه بخوانم؟» راستی چه کتابی خوب است و کتاب خوب چیست؟ این‌ها سؤال‌های اساسی‌  هستند که هر کتاب‌نخوان و هر کتاب‌خوانی باید بپرسد. گروه دوم باید جوابش را بلد باشند و گروه دوم باید دنبال پاسخ بگردند.

در گروه اول، شاید این پرسش حربه‌ای برای طفره‌رفتن باشد. اما اگر با سؤالی واقعی روبه‌رو شویم چه باید بکنیم؟ به‌راستی «کتاب خوب» چه نوع کتابی است؟ هرکس با توجه به مطالعاتی که داشته می‌تواند پاسخی متفاوت به این سؤال بدهد. از نظر برخی، رمان‌های جنایی خوبند. برخی دیگر آثار فلسفی را دوست ‌دارند و بعضی هم با شاعران روزگار می‌گذرانند. بنابراین، آیا می‌توان گفت که «کتاب خوب» عنوانی نسبی‌ است که هر فردی می‌تواند تعریفی از آن ارائه کند؟ شاید.

کتاب خوب چیست؟

گاهی می‌توان پاسخی سطحی و مبهم به این پرسش داد: «کتاب آموزنده، کتاب خوب است.» یا ممکن است پاسخی نخبه‌گرا به این پرسش بدهیم: «کتابی که نظریه‌ای جدید و محکم را تبیین کند.» اما پاسخ من به این پرسش –به گمان خودم- کلی‌تر از این نمونه‌هاست. کتاب خوب، کتابی‌ است که آدمی‌زاده را بارور کند. به بیان دیگر، کتابی که ذهن، تخیل، اراده و تفکر آدمی‌زاده را به حرکت وادارد، کتاب خوب است. گاه یک کتاب کودکانه (مثلاً شازده کوچولو) چنین قدرتی دارد و گاه کتابی بزرگ سالانه و عمیق می‌تواند نطفه حرکت، تحول‌خواهی و جهش فکری و جسمی را در ذهن مخاطبش بکارد. این یعنی کتاب خوب.

کتاب بارورکننده و کتاب خنثی

بسیاری از رمان‌های عامه‌پسند و حتی نخبه‌گرا خنثی هستند. در عوض رمان‌های کلاسیک، بدون استثنا بارورکننده‌اند. کتاب‌های حوزه روان‌شناسی اگر اصولی و کارشناسانه نوشته شده باشند، بارورکننده‌اند ولی در مقابل بسیاری از آثار شبه‌روان‌شناسی خنثی هستند. کتاب‌های خنثی هم ممکن است در برهه‌ای کوتاه و گذرا خواننده را تحت تأثیر هیجانی قرار دهند. اما تأثیر آثار بارورکننده طولانی‌مدت و در خدمت رشد روحی و فکری مخاطب است. هرقدر شخصیت شما به درگیری‌های ذهنی تن دهد و از آن لذت ببرد یا حتی زجر بکشد، میل‌تان به خواندن آثار بارورکننده بیشتر است. از همین روست که بیشتر کتاب‌های شبه‌روان‌شناسی (۱۰۰ راه برای لذت بردن از زندگی و کار ومانند آن) و آثار داستانی عامه‌پسند، مخاطبانی سطحی دارند. گروهی از این مخاطبان موفق می‌شوند از سطح عبور و به عمق نفوذ کنند  و گروهی هم در همان‌جا متوقف می‌شوند. عمق هم قطعاً لایه لایه است و همه در یک شرایط نیستند.

مخاطبان عمیق‌تر کتاب

مواجهه با کتاب هم انواعی دارد. بخش عمده‌ای از مخاطبان سطحی، هرگز به ژرف پی نمی‌برند و راه نمی‌یابند. بخشی از کسانی که از این سطح عبور می‌کنند، به تلخی‌ها و پلشتی‌های عالم بیرون پی می‌برند و دو دسته می‌شوند: گروهی که زجر می‌کشند و زندگی را ادامه می‌دهند. گروهی که تلاش می‌کنند تا تغییر دهند. گروهی که به دنبال تغییر هستند باز دو دسته می‌شوند: گروهی که موفق به تغییر می‌شوند و گروهی که زود شکست را می‌پذیرند و پس‌رفت می‌کنند.

اما گروه دیگری از پویندگان عمق وجود دارند که با گذر از زشتی، به زیبایی نفوذ می‌کنند. به ژرفایی که هیچ چیز نمی‌بینند مگر زیبایی. در رنج و نیستی هم زیبایی را می‌بینند. مولوی، شیخ ابوالحسن خرقانی، حافظ و دیگران از جمله این گروه اند. گروهی کم‌شمار اما بزرگ.

 

عکسی از فهرست «لومیکوس»

برای دریافت جایزه عکاس اسپانیا

 

من آدم ها را با دست‌هایشان می‌شناسم. دست‌های طیب خانم پاییز بود‌. اوایل مهر گوشه‌ ناخن هایش سرخ بود‌. بوی رب گوجه خانه‌شان تمام کوچه را هواییِ املت می‌کرد. من و پسرش میان بازی‌مان می ایستادیم به تماشای حباب‌های رب که با ترکیدن شان موزاییک‌های حیاط را قرمز می‌کردند.

اواسط مهر دست‌هایش بوی گس پوست گردو می‌داد. اگر دنیا به وفق مرادش بود و من و پسرش عین بچه آدم بازی می‌کردیم؛ آن وسط‌ها چند پر گردوی خیس گیرمان می‌آمد.اوایل آبان اما خورشید کف دستش طلوع می‌کرد. گل‌های بنفش را کپه می‌کرد جلوی صورتش. دلشان را می‌شکافت و از میان پرچم‌های زرد، رشته های قرمز را بیرون می‌کشید و می‌گذاشت لای انگشت‌ها. بوی زعفران آتش بود که می‌افتاد به جان ما. نمی‌دانستیم از کجا آن همه انرژی یکهو می‌پرید به جانمان. گل ها را هوا می‌ریختیم و به ترکیب فحش‌های طیب خانم می‌خندیدیم. "تیر وَر جیگر"

توی آذر که گوشه ناخن‌هایش سبز بود؛ دلم می‌خواست به جای دخترِ نداشته‌اش باشم. ظهرهای زمستان از مدرسه برسم. بوی آش اسفناج و زیره‌اش دیوانه‌ام کند. لباس‌های مدرسه را نکنده، بنشینم کنارش و او از توی کشک‌سابی‌اش با دست‌های سفید، یک قوروت(کشک) خیس خورده بدهد دستم.

بعد از بیست و چند سال که دیدمش، همان اول دنبال دست‌هایش گشتم. کوبیده بود و از اول ساخته بودشان. به زحمت می‌توانست با وجود ناخن های بلندش صفحه تلفنش را لمس کند. آن روح، آن پاییزی که دوستش داشتم را زیر ده تا ناخن بلند اکلیلی دفن کرده بود.#طی _ طی _ جون _ شده _بود.

 

این روز‌ها برخلاف چند دهه قبل ممکن است جوراب‌هایی را ببینیم که فرسوده باشند ولی به‌ندرت با جوراب‌های ترمیم‌شده و وصله‌پینه شده برخورد می‌کنیم. حتی در مواردی رنگ نخ ‌ترمیم جوراب با رنگ جوراب در تضاد بود و فرد اصراری هم نداشت آن تفاوتِ رنگ را از چشم دیگران پنهان سازد. ظاهرا امروزه جوراب‌ها، به‌محض سوراخ شدن به سطل زباله پرتاب می‌شوند. چرا؟

نکته این جاست که گاهی اوقات تغییرات کوچک روزمره، حاصل تغییرات بزرگ‌تری است و برخی جامعه‌شناسان مانند جورج زیمل تلاش کردند با تحلیل مسائلِ پیش‌پاافتاده، این ایده را به‌خوبی نشان دهند. بر این اساس، پرسش آن است که زمینه‌های اجتماعی وقوع این تغییر کوچک؛ یعنی کاهش محسوس جوراب‌های سوراخِ ترمیم‌شده چیست؟ در ادامه به چند مورد اشاره می‌کنم:

یکی از ویژگی‌های زندگی جدید، شتاب اجتماعی است. همه ما این احساس را داریم که زمان بسیار سریع می‌گذرد. گاهی اوقات یادمان نیست برای مثال نوروز سال‌های مختلف چه تفاوتی باهم داشته‌اند و کی آمده‌اند و کی رفته‌اند. حتی زمانی که با آرامش روی مبل نشسته‌ایم هم احساس می‌کنیم زمان به‌سرعت می‌گذرد. وجود چنین حال و هوایی، دوختن جوراب سوراخ را امری دشوار می‌سازد. وصله‌پینه کردن؛ حوصله، خیال، زمان و روان آرام می‌خواهد. سرعت تند زندگی با سرعت کند دوختن جورابِ سوراخ تناسبی ندارد.

این روز‌ها کم‌کم داریم برای انجام هر کاری به لمس دگمه‌های تلفن همراه و دستگاه‌های هوشمند خانه برای دریافت خدمات عادت می‌کنیم. دوختن جوراب سوراخ در چارچوب این شرایط نمی‌گنجد و تااندازه‌ای قدیمی، از مد افتاده و سنتی به نظر می‌آید.

درگذشته عمدتاً مادران خانواده در چارچوب وظایف خانه‌داری جوراب‌های سوراخ سایر اعضای خانواده را می‌دوختند که با افزایش اشتغال زنان در بیرون از خانه، وقت برای آنان تبدیل به کالایی کمیاب شده‌است. علاوه بر این زنان خانه‌دار هم به‌دنبال فرصت‌های فراغتیِ خاص هستند و وقت چندانی برای اموری مانند دوختن جوراب سوراخ ندارند والبته دوختن جوراب سوراخ به‌تدریج جزو وظایف فردی تلقی می‌شود و هر کس دوست دارد خودش بدوزد، در غیر این صورت کسی برای او این کار را انجام نخواهد داد.

در دهه اخیر پرستیژ اجتماعی بسیار مهم شده است. ما دوست داریم در چشم دیگران بدرخشیم و با وسایل و کالایی که مصرف می‌کنیم ازنظر وجهه اجتماعی، خوب جلوه کنیم. «باکلاس بودن» تعبیری عمومی از این وضعیت است. تعریف دیگران از من بر اساس آن چیز‌هایی است که مصرف می‌کنم. شاید اگر دیگران متوجه جورابِ سوراخِ ترمیم‌شده من شوند وجهه اجتماعی‌مان خدشه‌دار خواهد شد.

در سال‌های اخیر احساس شخصی افراد درباره خودشان مهم شده است و بسیاری دوست دارند حس خوبی از خودشان داشته باشند و با نگاه به خود، اعتماد به نفس بگیرند و از ظاهر خودشان رضایت داشته باشند اما جوراب سوراخِ ترمیم‌شده این احساس را به آن‌ها نمی‌دهد. شاید هیچ‌چیز مانند جوراب سوراخ دوخته‌شده به فرد احساس شلخته‌پوشی ندهد و موجب نارضایتی او از تصویر خودش نشود.

این اواخر از زیبایی‌شناختی‌شدن زندگی روزمره زیاد یاد می‌کنند. یعنی آن که ما در همه‌چیز و همه‌جا، نظیر غذا، لباس و چیدمان داخلی خانه به دنبال معیار‌های زیبایی‌شناختی می‌گردیم. پاهایمان هم باید قشنگ به نظر آیند، افراد تلاش می‌کنند تا جوراب‌هایشان هم تأمین‌کننده معیار‌های زیبایی‌شناختی‌شان باشد.